KARBONDİOKSİT HAVAYI ISITIYOR

KARBONDİOKSİT HAVAYI ISITIYOR

Nezih MÜFTÜGİL Kim. Yük. Müh. Araşt. Asis.

“Fosil yakıtların artan miktarda kullanılması atmosferde karbondioksid miktarının artmasına bununda havanın ısınmasına neden olduğu anlaşılmıştır.”

eryüzündeki bitkilerin çürümesi ve fosil yakıtların yanması atmosferde bulunan kar- bondioksidin (C0₂) ana kaynaklarını teşkil ederler. Buna karşılık kara kıtası ve okyanuslar karbondioksidi bünyelerine alarak tabiattaki karbondioksid dengesini korurlar Endrüstri devri­mi öncesi atmosfere giren karbondioksid miktarı atmosferi terkeden miktara eşitken, daha sonraları yakıt kullanımının artması bu gazın miktarının önemli ölçüde artmasına neden oldu ve 1955 yılından sonra bu artma hızlandı. Havvaii’deki Mauna Loa araştırma merkezi, Alaska ve Antarctica’daki gözetleme istasyonlarında at­mosferdeki artan karbondioksid miktarını ölçmek mümkün olmuştur. Yeryüzünden çeşitli şekilferde açığa çıkan karbondioksidin bir kısmı atmöStefde kalırken, diğer kısmı kara kıtası ve okyanuslara transfer olur. Yaklaşık % 55 CO_z atmosferde kalırken, % 30’u okyanuslar ve % l’rfde’: kara kıtası tarafından tutulur. Çok kesin olmayan bu yüzdeler yıldan yıla da değişmektedir. Karbondi­oksid gazının kara kıtası tarafından tutulmasTyeşil bitkilerin bu gazı fotosentez olayında kullanma­ları nedeniyledir. Okyanuslarda ise karborrdıok- sid, sodyum karbonat ve sodyum bikarbonat sedimentlerinin oluşumunda rol oynar.

Atmosferdeki karbondioksid güneş ışınları için tamamiyle şeffaftır. Bununla birlikte karbon­dioksid infra-red radyasyonun bir kısmını absorbe eder. Dolayısıyla karbondioksid miktarının art­ması atmosferin alt tabakasının ısınmasına neden olur. N_zO, CH_v NH_y HNO_}, , SO_x gibi gazlar da infra-red radyasyonu kısmen absorbe ederler, fakat bunların atmosferdeki konsantras­yonları karbondioksidinkine göre oldukça azdır.

İlk defa 1863 yılında J. Tyndall karbondiok­sit konsantrasyonunun değişmesinin iklimi etkile­diğini belirtti. 1900-1940 yılları arasında kuzey yarımküresinde görülen ısınmanın karbondioksid konsantrasyonundan ileri gelebileceği ciddi bir şekilde incelendi. Nümerik atmosfer modelleri yaparak yürüttükleri çalışmalarında S. Manobe ve R T.VVetherald 1975 yılında karbondioksit kon­santrasyonunun iki katına çıkarılması halinde atmosferin alt kısmında ısının 2-3 derece (Cantigrat) arttığını gördüler

2000 yılında 375-500 ppm’lik bir konsantras­yona erişecek karbondioksidin atmosferdeki mik­tarının artmaması için alınabilecek önlemleri 3 grupta toplayabiliriz;

1) Fosil yakıtların yanması sonucu açığa çıkan karbondioksid gazının kontrolü; yanma sonucu ortaya çıkan S0₂ ve diğer gazların daha tehlikeli olması ve şimdiye kadar çalışmaların yanma ürünlerinden bu gazların giderilmesi için yapılmış olması C0₂ gazı ile ilgili çalışmaları geciktirmiştir. Kimya mühendislerinin artık bu konuya önem vermesi gerekmektedir. Aynı zamanda diğer enerji kaynaklarının (nükleer, güneş, rüzgar) geliştiril­mesi ve daha fazla kullanılması için çalışılmalıdır

2)   Atmosferdeki C0₂ gazının toplanması: Karbondioksid gazı karbonat gibi katı bir bileşik haline dönüştürülerek atmosferden giderilebilir.

3)  Atmosferdeki C0₂ gazının tabiî bir şekilde giderilmesi: Ormanların ve ağaçlıklı alanların artırılması ve daha fazla karbondioksid depo eden bitki türlerinin geliştirilmesi konularına önem verilmelidir. Diğer bir tedbir olarak da okyanusla­ra fosfor ve nitrojen ilavesi (30:1 oranında) karbondioksid gazının yüzeyden okyanus dibine doğru olan transferini artırır.

ileriki yıllarda dünya İklimindeki mevcut dengeyi, dolayısıyla biyolojik yaşamı etkileyecek önemli sorunlardan birinin atmosferdeki karbon- dioksid konsantrasyonunun artması olduğunu bildiren bilim adamları, önlem alınmaması halinde önümüzdeki 50-100 yıl içinde dünya ikliminin 1-2 derece ısınacağını ve zaman geçirmeden bu konuda çalışmaların yoğunlaştırıl­masının gerekli olduğunu belirtmektedirler