(Baştarafı 17. Sayfada) $ Topografyanın oluşmasında manyetik ve çekimset güçlerin de rol oynadığı bu gök cismi için söylenebilir. Atmosfer olmadığı için erozyonal faaliyet sözkonusu değildir.
b) Bunun fa beraber, manyetik ve çekimsel güçlerin karasal tiple gezegenlerde topoğrafyayı şekillendirici bir güç olduğu söylenebilir mi?
haritada bir diğer ilginç topoğrafik özellik daha gözlenmektedir. Haritalamada lo’daki en üst enlem dilimi 70 dereceye karşılık gelir. Bu konumda hazırlanan haritada 60 derece ile 70 derece enlemleri arasındaki şekillenme her iki kutupta çok farklıdır. Kuzey kutupta bu enlemlerarası yapıda bir olası büyük kaldera dışında hiçbir topoğrafik şekil yoktur. Sanki tüm yapı dümdüz gibidir. Buna karşılık aynı enlem dilimleri arasında güney kutbundaki yapıda birçok karasal tipte şekil gö – zûkmektedir. Bu fark haritada hem en göze çarpar.
lo’daki volkan dağlannın baca kısımları, yani volkanik materyalin püskürdüğü, çıktığı yer çok geniştir. Bunlar kalderalar şeklindedir ve kaldera genişliği 200 km’ye varan volkan dağları vardır. Bu önemlidir. Nedenini söylemeden önce kaldera- nın bir tanımını vermek gerekir: Volkan dağı ilk oluştuğu zaman volkan bacasının çapı küçüktür ve bu küçük bacadan materyal çıktığı sürece volkanik faaliyet devam eder. Eğer volkanik faaliyet durur ve dağ sönük duruma geçerse olay kapanmış olur. Ancak iç sıkışmalar yeniden bacayı zonarsa ve yeterli iç basınç sağlanırsa, alttan gelen yeni ve bol malzeme (volkanik gazlar ve özellikle lavlar) büyük bir şiddetle esas orijinal bmyı patlatır ve dağın üst kısmındaki küçük çaplı baca yerine oldukça geniş bir çukurluk oluşur. İşte bu yeni şekli göstermek üzere, oluşmuş olan çanaksı şekle verilen ad kal- deradır. Bu açıklamanın ışığında şu soruyu sorabiliriz: lo üstündeki volkanlann çoğunda görülen bu kalderalar volkan dağları Jüpiter’in uyguladığı çekimle oluştuğuna göre, bu, çekimde belirli bir süre durgunluk olduğunu mu gösterir? Çünkü açıklandığı gibi kaldera ikincil bir şekildir ve volkanda sakin bir dönemin geçtiğini gösterir. Bu nedenle kalderalar üstünde önemle durulması gerekmektedir.
lo’dan alınmış resimlerden elde edilen bilgilere dayanan tüm bu özellikler nedeniyle, inceleme alanı giderek gelişen jeoloji bilim dalinda belki de yeni varsayımlar ileri sürülmesine yol açacak sonuçlar elde edilecektir.
Yaşamı olduğu gibi kabul etmelisin, fakat kabul edebileceğin gibi olması için de çaba göstermelisin. ALMAN ÖZDEYİŞİ
le toplumsal amaçlı kullanım için yapılmışlardı.
Çayönü köyünde yapılan kazılarda, yapılardan birinde 70 adet, enseden kesilmiş kafatası bulundu. Araştırmacılar, kesin olarak bilememelerine karşın bu binanın, bir tür ölüm ayininin yapıldığı çok eski bir tapınak olabileceğini belirtiyorlar.
