Gaulle, Charles de
Fransız devlet adamı (Lille 1890-Colombey-les-Deux- Îglises, Haute-Marne 1970). Saint-Cry Askerî Okulu’nu bitiren (1912), Charles de Gaulle İkinci Dünya Sava- şı’nda ağır yaralanarak Almanlara tutsak düştü. Ateş-kesten sonra Haller komutasındaki Polonya ordusuna katılıp, SSCB’ye karşı savaştı. 1937’de albaylığa yükse¬lip, İkinci Dünya Savaşı başında, Montcornet (17 Mayıs
1939) ve Abbeville’de (28 Mayıs 1940) iki Alman saldı-rısını durdurdu. Milli Savunma ve Savaş bakanlığı müs-teşarlığına getirilip (6 Haziran 1940), Fransa’nın yenile-ceği kesinleşince, hükümetin yurt dışına çıkarak savaşı¬mı sürdürmesini önerdi. Önerisi kabul edilmeyince Londra’ya gidip, Fransızların İngiltere’nin yanında sa¬vaşı sürdüreceklerini açıkladı (18 Haziran).!Fransa İm-paratorluğu Savunma Konseyi’ni kurup (Ekim 1940), sömürgelerin savunmaya katılmalarını sağladıktan son¬ra, Fransa dışında ve içinde direniş hareketinin örgüt-lenmesine önayak oldu. Cezayir’e çıkıp (30 Mayıs 1943), Fransa Ulusal Kurtuluş Komitesi’nin başına ge¬çerek, 1-944’te komiteyi Fransız Cumhuriyeti geçici hü¬kümetine dönüştürdü ve hükümetle birlikte Paris’e döndü (25 Ağustos 1944). Yeniden örgütlenen Fransız ordusu İtalya seferinde görev alınca, Atlas okyanusu li¬manlarını düşmandan arıtıp, Alsace’ı ele geçirdi; Al¬manya içlerine uzandı. Zaferden sonra Kurucu Meclis tarafından geçici hükümetin başına getirilip (13-Kasım 1945), kabul edilen Dördüncü Cumhuriyet Anayasa- sı’nı benimsemediğinden istifa etti (20 Ocak 1946). Fransız Halk Topluluğu Partisi’ni (Rassemblement du Peuple Français, RPF) kurup (1947), 1951 seçimlerini kazanamadıysa da, Cezayir sorunu çıkmaza girince hü-kümeti kurması için göreve çağırıldı (1 Haziran 1958). Yeni bir Anayasa’nın kabul edilmesinden sonra (28 Ey¬lül 1958), kurduğu Yeni Cumhuriyet İçin Birlik (Union Pour La Nouvelle République) partisinin seçimleri ka-zanmasının (23-30 Kasım) ardından, cumhurbaşkanı seçimini de kazanarak (21 Aralık) işbaşına geldi. İçte ulusal birliği sağlamaya, dışta Cezayir’e barış getirmeye çalıştı. “Cezayirlilere kendi kaderlerini belirleme hak- kı”nı tanıyınca, “Cezayir Fransa’nındır” görüşünü savu¬nanların işi ayaklanmaya kadar götürmelerine (24 Ocak-1 Şubat 1960) ve Cezayir geçici hükümetiyle gizli görüşmelere başladığı sırada, bazı generallerin (Salan, Jouhaud, Challe, Zeller) Cezayir’i ele geçirmelerine karşın (22-26 Nisan), kararlı davranışları, kamuoyunun desteği sayesinde ayaklanmayı bastırdı ve Cezayir’e bağımsızlık tanıdı (18 Mart 1962). Cumhurbaşkanı seçi-
İkinci Dünya Savaşı’nda Özgür Fransa kuvvetlerini yöneten Charles de Gaulle, savaştan sonra cumhurbaşkanlığı yapıp, 1958’de ikinci kez göreve çağrılınca, Cezayir’e bağımsızlık tanımıştır.
minin tek dereceli olmasını kararlaştıran referandum¬dan (28 Ekim) sonra, seçimleri kazanıp (18-25 Kasım), dış siyasette Ingiltere ve ABD’yle bütünleşmeye, NA- TO’ya karşı çıktı; İngiltere’nin Ortak Pazar’a alınmasını engelledi; Avrupa Birliği’nin sağlanması için çaba har¬cadı.
Bu birliğin * sağlanması : için Almanya’yla dostluk kurulması gereğine inandığından Fransız-Alman işbirli¬ği antlaşmasını imzalayıp (22 Ocak 1963), yeniden cumhurbaşkanlığına seçildi (8 Ocak 1966). Yurt içinde¬ki muhalefet gün geçtikçe artınca, meclis reformuyla il¬gili bir halkoylamasına halkın “hayır” oyu vermesi üstü¬ne (1969), istifa etti.
Gaumont, Léon
Fransız mucidi ve sanayicisi (Paris 1864-Sainte-Maxime
1964) . Fotoğrafçılığa merak saran Léon Gaumont, ha-reketli fotoğrafı gerçekleştiren kronofotografi yöntemi¬ni buldu (1895). Lumière kardeşlerden kısa süre sonra sinema makinesini yapıp, film hazırlama makineleri gerçekleştirdi. Sesli filmler için stüdyo ve laboratuvarlar kurarak (1911), sesli sinemanın ve renkli sinemanın te-mellerini atanlar arasında yeraldı.
gaur
Boynuzlugiller ailesinden yabani sığır türü (Bil. a. Bos gaurus). Güneydoğu Asya’da yaşayan, en iri sığır türü olan gaurun (yabansığırı da denir) uzunluğu 3 m’yi, omuzdan yere yüksekliği 2 m’yi, ağırlığı 1 000 kg’ı aşa-bilir. Rengi siyah, ayakları beyazımsıdır. Yükseltisi 1 800 m’yi aşan dağlarda, 5-20 bireylik topluluklar halinde yaşar.
Ağırlığı 1 000 kg’ı aşabilen gaur (B. gaurus), ı Güneydoğu Asya’nın dağlık bölgelerinde yaşar.
Gauss„Carl Friedrich
Alman matematikçisi, astronomi ve fizikçisi (Braunsch-weig 1777-Göttingen 1855). Matematiğe yatkınlığıyla ilgisini çektiği Hannover dükünün verdiği bursla, Got-tingen ve Halmstâdt’ta matematik öğrenimi gören Cari Friedrich Gauss, Braunschweig’da doktorasını tamam¬ladı (1799). İki yıl sonra, son derece önemli bir sayılar kuramı incelemesi yayınladı: Disquisitiones Arithmeti-
Carl Friedrich Gauss, pek çok buluşunun yanı sıra, Ceres küçük gezegeninin yörüngesini hesaplamış, uzun yıllar Göttingen gözlemvini yönetmiştir. Sayılar kuramı üstüne incelemesi Disquisitiones Arithmeticaey/ yayınladıktan sonra, diferansiyel geometri, yerölçümü, vb. matematik dallarına önemli katkılarda bulunmuştur.
cae (Aritmatik Araştırmaları, 1801). Üniversitede ders vermeyi kabul etmediyse de, Göttingen gözlemevi yö-neticiliğini kabul etti. Matematiğin çeşitli alanlarında (sayılar kuramı, cebir, matematiksel analiz, astronomi, gökmekaniği, olasılıklar hesabı, geometri, matematik¬sel fizik, yerölçümü, vb.)verimli araştırmalar yapıp, bir¬çok yeni sonuç ortaya koydu. Eleştirilerden hoşlanma-dığından, eukleidesçi olmayan |geometri’ gibi buluşla¬rını yayınlamadı.
Gautama: Bk. BUDDHA.
Gautier, Théophile
Fransız şairi ve yazarı (Tarbes 1811-Neuilly-sur-Seine 1872). Resim öğrenimi yapmak için Paris’e giderek, çe¬şitli atölyelerde çalışan Théophile Gautier, arkadaşı Gé¬rard de Nerval tarafından Viktor Hugo’ya tanıştırılınca, 1830’da Hernani kavgasında “Merovenj tipi saçları ve vişne çürüğü yeleğiyle” “alevliler”diye adlandırılan genç sanatçılar topluluğunun başına geçti. 1830’da ilk şiirlerini yayınlayıp, 1833’te yayınladığı Albertus ou l’Ame et le Péché (Albertus ya da Ruh ve Günah) adlı dinsel efsaneyle ilgi uyanırdı. Aynı dönemde yazdığı La Jeune France (Genç Fransa, 1833), Mademoiselle de Maupin (1835) adlı romanlarında, karışmış olduğu sa¬natçılar çevresinin bohem yaşamını canlı biçimde yan¬sıttı ve Mademoiselle de Maupin (1835) adlı romanının önsözünde “sanat sanat içindir” kuramını savundu. 1838’de La Comédie de la Mort (Ölümün Güldürüsü) adlı şiir kitabını yayınlayıp, çeşitli gazete ve dergilere edebiyat, sanat,tiyatro eleştirileri yazdı. 1840’ta, İspan- ya’ya bir yolculuk yapıp, 1843’te, T ra los Montes adıyla yolculuk anılarını yayınladı. 1845’te yayınladığı España (İspanya) adlı şiir kitabında Ribeira, Leal ve Zurbaran’ın resmini şiire aktarmaya çalıştı. İtalya, Türkiye, Yakındo¬ğu ve Rusya’ya yaptığı yolculukları İtalia (İtalya, 1852), Constantinople (İstanbul, 1853), Voyage en Russie (Rusya’da Yolculuk, 1867) adlı yapıtlarında canlı ve
Fransız yazarı ve şairi Théophile Gautier, XIX. yy. Fransız edebiyatının romantizmden doğalcılığa geçiş döneminde önemli rol oynamış, şiirlerinde ve incelemelerinde “sanat sanat içindir” savının başlıca savunucusu olmuştur.
renkli bir dille anlattı. 1852’de yayınlamış olduğu Éma¬ux et Camées (Mineler ve Akikler) adlı şiir kitabına, ölü¬müne kadar yeni şiirler ekledi. Romantizmin estetik an¬layışından koparak, romantiklerin insanca eğilimlerine ve duygusal aşırılıklarına tepki göstererek, sanatçının düşünceyi biçimin buyruğuna vermesini, dış dünyayı renkli dizelerle yansıtmasını savundu. Şiirlerine paralel olarak Le Roman de la Momie (Mumyanın Romanı, 1856), Le Capitaine Fracasse (Yüzbaşı Fracasse, 1863), vb. tarihsel serüven romanları, incelemeler, eleştiri ki¬tapları yayınladı. Yapıtlarıyla Baudelaire, Leconte de Lisle ve Flaubert gibi sanatçıları etkileyip, Fransız şiirinin yeni bir yön almasına katkıda bulundu.
Gavan, Eugène Henri
Fransız mühendisi (öl. 18E9). Bir gezi sırasında İstan¬bul’a gelen Eugène Henri Gavan, tünel yapılması fikrini ortaya atarak, imtiyazını aldı (1869). Bir Ingiliz şirketiyle ortaklık kurarak (The Metropolitan Railway of Consta- ninople from Galata to Pera), Galata-Tepebaşı arasın¬daki tünelin 17 ocak 1875’te işletmeye açılmasını sağ¬ladı.
Gavami, Paul
Fransız ressamı ve taşbasmacısı (Paris 1804- ay.y. 1866). Çağının bütün resimli dergilerine resimler çizen
Paul Cavarni.
Paul Gavarni, 1857’de Paris gazetesinde Masques et Wsages(Maskeler ve Yüzler) adlı bir dizi yayınladı. Yak¬laşık 8 000 desen, 2 700 taşbasması yapıp, kitap ve ga¬zeteler için tahtaya oyulmuş süslemeler gerçekleştirdi.
gavial
Gavialgiller ailesinden büyük, ince-uzun timsah türü (Bil. a. Cavialis gangeticus). Hindistan yarımadasının kuzey kesimindeki derin, hızlı akıştı akarsularda yaşa¬yan, boyu 6 m’yi aşan gavialin ağız bölümü, yüzen ba¬lıkları yakalamaya son derece elverişli bir inceliktedir. Yetişkin erkeklerin burun delikleri yakınındaki etli, sert yumrunun cinsiyet ayrımını belirlemeye yaradığı sanıl¬maktadır.
