Lander, Harald
yavaş dönüşü) etkilerini hesaplarken yaptığı küçük bir hatayı açıkladı. A Discourse Concerning the Residual Analysis’ te (1758; Kalıntı Çözümlemesine İlişkin Bir Söylev) yüksek matematiği, cebir ve geometrinin kabul görmüş ilkelerinden yararlanarak, sonsuzküçükler gibi zor bir kavramdan kurtarmaya çalıştı.
Lander, Harald (d. 25 Şubat 1905, Kopenhag – ö. 14 Eylül 1971, Kopenhag, Danimarka), Danimarka Kraliyet Balesi’ nin yeniden canlanmasında önemli rol oynayan DanimarkalI dansçı ve koreograf.
1926-27 yıllarında büyük bale ustası Michel Fokine’in yönetiminde çalıştı ve 1945’e değin başrollerde dans etti. 1932-51 arasında Danimarka Kraliyet Balesi’nin bale yönetmeni olarak topluluğun repertuvannı zen-. ginleştirdi; Fokine’in Les Sylphides, Petruş-
bir süre önce Kopenhag’a geri döndü. Danimarka’nın tanınmış balerinlerinden Margot Lander ile 1931-50, Toni Lander ile de 1950-65 arasında evli kaldı.
Lander, Richard Lemon (d. 8 Şubat
1804, Truro, Cornwall, İngiltere – ö. 6 Şubat 1834, Bioko, Batı Afrika), Aşağı Nijer Irmağını deltasına kadar izleyen İngiliz kâşif.
İskoçyalı kâşif Hugh Clapperton’ın Nijerya’nın kuzeyine yaptığı ikinci keşif gezisine katıldı. Clapperton’ın Sokoto yakınında
Richard Lander, W. Brockedow’un
bir yağlıboya çalışmasından ayrıntı, y. 1835;
Ulusal Portre Galerisi, Londra
National Portrait Gallery. Londra
ölümünden (Nisan 1827) sonra güneydoğu yönünde Kano’ya kadar ilerledi, daha sonra Yorubalann topraklanndan geçerek kıyıya döndü. Clapperton’ın günlüğüne dayanarak Journal of Richard Lander from Kàno to the Sea Coast (1829, Richard Lander’in Kano’ dan Deniz Kıyısına Yolculuğunun Günlüğü) ve Records of Captain Clapperton’s Last Expedition to Africa, with the Subsequent Adventures of the Author’i (1830; Kaptan Claçperton’ın Afrika’ya yaptığı Son Keşif Gezisinin Notlan ve Yazann Sonraki Serüvenleri) yayımladı.
İngiliz hükümetinin isteği üzerine Batı Afnka’ya yeni bir yolculuk yaptı. Kardeşi John’la birlikte 22 Mart 1830’da Badagri’de (Nijerya) karaya çıkarak iç kesimdeki Bus-sa’ya gitti. Nijer Irmağı boyunca yukan doğru 160 km kadar ilerledikten sonra kanoyla ırmağın deltası yönünde tehlikeli bir yolculuğa çıktı. Deltada Yerliler tarafından yakalanan iki kardeş, yüksek bir fidye ödenip Bioko (Fernando Po) Adasına gitmeleri sağlanana değin tutsak kaldı. Bu keşif gezisiyle ilgili anılan Journal of an Expedition to Explore the Course and Termination of the Niger (1832;. Nijer Irmağının Çığınnı ve Ağzını Keşif İçin Yapılan Gezinin Günlüğü) adlı yapıtta yer aldı. Lander Nijer Irmağında kanosuyla bir ticaret gezisi yaparken Yerlilerin saldınsına uğrayarak yaralandı ve kısa süre sonra öldü.
Landes, Fransa’nın güneybatı kesiminde
Akitanya planlama bölgesinde (région de
Landau, Lev Davidoviç 214
ibadeti bilgiden üstün tutan mistik akım Hasidiliğe günahkâr bir cehalet olarak karşı çıktı. Önyargıların son bulması ve Yahudi-lerin temel haklarına kavuşması için özüm-lenmeyi savunan Haskala’yı da Yahudi kimliğini tehdit etmesi nedeniyle eleştirdi. Polonnoyeli Hasidi Yaakov Yosefin (ö. y.
1782) ünlü polemik yapıtı Toledot Yaakov Yosefin (Yaakov Yosef Tarihi) halk önünde yakılmasını emredecek kadar ileri gitti.
Landau, Lev Davidoviç (d. 22 Ocak 1908, Bakû, Azerbaycan, Rus Çarlığı – ö. 1 Nisan 1968, Moskova, SSCB), düşük sıcaklıklar fiziği, atom ve çekirdek fiziği, katilar fiziği, yıldız enerjisi ve plazma fiziği alanla-
Lev Davidoviç Landau
USSR Magazine-Sovfoto
nndaki çalışmalarıyla tanınan SSCB’li fizikçi. Fizikte birçok kavram ve terim onun adım taşır; 1962 Nobel Fizik Ödülü Lan-dau’ya verilmiştir.
Ön üç yaşında liseyi bitiren Landau, üniversiteye giraıek için yaşı küçük olduğundan, öğrenimini bir süre Bakû Teknik Okulu’nda sürdürdü. 1922’de Bakû Üniver-sitesi’ne girdi, burada iki yıl fizik ve kimya öğrenimi gördükten sonra o dönem Sovyet fiziğinin merkezi durumunda olan Leningrad Devlet Üniversitesi’ne geçti. 1927’de bu üniversiteyi bitirdi ve Leningrad Fiziko-teknik Enstitüsü’nde araştırmacı olarak çalışmaya başladı. 1929’da Göttingen ve Leip-zig’de kısa sürelerle kaldıktan sonra Kopenhag’a, Niels Bohr Kuramsal Fizik Enstitü-sü’ne gitti. Modem kuramsal fiziğin gelişmesinde çok önemli bir yeri olan bu enstitü, dünyanın her yanından tanınmış fizikçilerin uğrak yeriydi. Landau da kendisini hep Bohr’un öğrencisi olarak görmüş, ondan önemli ölçüde etkilenmiştir. Kopenhag’dan sonra Cambridge ve Zürich’te de bir süre kalarak SSCB’ye dönen Landau, 1933 ve 1934’te Kopenhag’daki kısa süreli çalışmaları dışında, tüm yaşamını ülkesinde geçirmiştir.
1932’de Harkov’daki Ukrayna Fizikotek-nik Enstitüsü’nde kuramsal bölümün başkanlığına getirilen Landau, 1935’te aynı kentteki Harkov A. M. Gorki Devlet Üniversitesi’nde Genel Fizik Bölümü başkanlığı görevini de üstlendi. Landau’nun çalışmalarıyla bir Sovyet kuramsal fizik okulu oluştu ve Harkov SSCB’de kuramsal fiziğin merkezi durumuna geldi. Landau, eski öğrencisi ve arkadaşı E. M. Lifşits ile birlikte kuramsal fiziğin tümünü kapsayan ve dokuz ciltten oluşan ünlü Kuramsal Fizik Dersleri dizisini yazmaya da Harkov’da başladı. Bu diziyi oluşturan kitaplar pek çok dile çevrilmiş ve temel başvuru kaynağı olmuştur.
1937’de SSCB Bilimler Akademisi’nde Pyotr Leonidoviç Kapitsa’nm başkanlığını yaptığı S. I. Vavilov Fiziksel Problemler Enstitüsü’nün Kuramsal Fizik Bölümü baş-
kanlığına getirilince Moskova’ya yerleşen Landau, burada gerçekleştirdiği deneysel çalışmalar sonucunda sıvı helyumun kuvan-tum kuramını geliştirdi. Kapitsa sıvı helyumun üstünakışkanhk(*) özelliği gösterdiğini bulmuştu, Landau’nun kimi sıvılarda çok düşük sıcaklıklarda görülen bu ilginç özelliğe ilişkin kuramı onun 1962’de Nobel Fizik Odülü’nü almasını sağladı.
1938’de casusluk suçlamasıyla tutuklanan Landau, 1 yıl kadar hapiste yattıktan sonra, Kapitsa’nın araya girmesi ve yoğun çabalan sonucunda serbest bırakıldı. Moskova’daki görevine dönerek fiziğin hemen hemen her dalına önemli katkılarda bulundu. Çalışma alanlan arasında düşük sıcaklıklar fiziği, çekirdek fiziği, metaller kuramı, yıldızlarda enerji oluşumu, kozmik ışınlar, plazma fiziği ve hidrodinamik sayılabilir. Landau diyamagnetizması, katı hal fiziğindeki Landau düzeyleri, plazma fiziğindeki Landau sönümü, yüksek enerji fiziğindeki Landau kesimleri, düşük sıcaklıklar fiziğindeki Landau enerji tayfı terimleri onun fiziğe katkı-lannın bir bölümünü simgeleyen terimlerdir.
7 Ocak 1962’de bir otomobil kazası geçirerek çok ağır yaralanan Landau birkaç kez ölümün eşiğinden döndü, uzun süren bir bitkisel yaşam döneminden sonra zihinsel yetilerini zamanla yeniden kazandı. Ama sağlığına tam olarak kavuşamadı, yaşamının bundan sonraki yıllannda bilime önemli bir katkısı da olmadı..
Landau, Nöbel Ödülü’nün yanı sıra daha birçok ödül aldı. SSCB Bilimler Akademi-si’ne doğrudan üye seçilen Landau’ya Sosyalist Emek Kahramanı unvanı, üç kez Devlet Ödülü, bir kez de Lenin Ödülü verildi. Londra’daki Royal Society’nin; Hollanda, Danimarka ve ABD akademilerinin yabancı üyeliğine seçilmiş, Max Planck Madalyası ve Fritz London Ödülü’nü almıştır.
Landen, John (d. 23 Ocak 1719, Peakirk, Northamptonshire – ö. 15 Ocak 1790, Milton, Northamptonshire, İngiltere), eliptik integraller konusundaki önemli katkıla-nyla tanınan İngiliz matematikçi.
1744’te The Ladies’ Diary’çıkan deneme yazılanyla matematikçi olarak tanınan Landen 1766’da Londra’daki Royal Society’nin üyeliğine seçildi. Eliptik integraller konusuna, Landen noktası ve Landen dönüşümleri olarak adlandınlan katkılar yaptı. Kendi adıyla anılan teoremi 1775’te günlüğünde ve daha sonra Mathematical Memoirs (1780-89, 2 cilt; Matematik Anılan) adlı yapıtında yayımlandı. Bu teoremde, bir hiperbol yayını, iki elips yayıyla tanımladı. Landen, başta astronomi ve fizik olmak üzere, başka konular üzerinde de yazılar yazdı. Dönme hareketinin incelenmesine katkıda bulundu; Newton’un, yalpalamanın (dönen bir cismin ekseninin yavaş dönüşü) etkilerini hesaplarken yaptığı küçük bir hatayı açıkladı. A Discourse Concerning the Residual Analysis’te (1758; Kalıntı Çözümlemesine İlişkin Bir Söylev) yüksek matematiği, cebir ve geometrinin kabul görmüş ilkelerinden yararlanarak, sonsuzküçükler gibi zor bir kavramdan kurtarmaya çalıştı.
