(d. 5 Ağustos 1906, Petersburg, Rus Çarlığı), ekonometnde girdi-çıktı analizim geliştiren Rus asıllı ABD’li iktisatçı. 1973’te Nobel Ekonomi Ödülü’nü kazanmıştır.
Leningrad (1921-25) ve Berlin (1925-28) üniversitelerinde öğrenim gördü. 1931’de ABD’ye gitti ve 1931-75 arasında Harvard Üniversitesinde ders verdi. 1948-75 arasında aynı üniversitede Amerikan Ekonomisinin Yapısı Üzerine adh araştırma projesinin yöneticiliğini yaptı. 1975’te New York Üniversitesi iktisat profesörlüğüne getirildi. Uç yıl sonra, bu görevinin yanı sıra aym okula bağlı İktisadi Analiz Enstitüsü’nün müdür-lüğünü üstlendi.
Leontief in geliştirdiği girdi-çıktı analizi(*) sıralarla sütunlardan oluşan ve her sanayinin öbür bütün sanayilerle arasındaki mal değişim ilişkisini göste^fen bir tabloya dayanır. Bu tablolar ekonominin bütünü ya da. belirli bölümleri için oluşuturulabilir. Gir-di-çıktı analizi günümüzde 50’den fada sanayileşmiş ülkede değişik biçimlerde iktisadi planlama amacıyla kullanılmaktadır. Leontief, “Leontief Paradoksu” diye adlandırılan ve ABD’de emek yerine sermayenin göreli olarak daha kıt üretim faktör# olduğu yolundaki bulgusuyla da tanına-; Girdi-çıktı analizinin yanı sıra karmaşık ekonomik sorunlann çözümünde kullanılsa doğrusal programlama adlı matematiksel modelleme tekniğini de geliştirmiştir, j» Başlıca yapıtlan arasmda, The Structure ef the American Economy 1919-1929: An Em*, pirical Application of Equilibrium Analym-(1941; Amerikan Ekonomisinin YapHfe 1919-1929: Denge Analizinin Ampirik Bir, Uygulaması) ve Input-Output Economics^ (1966; Girdi-Çıktı Ekonomisi) sayılabilir.
Leontinoi, Sicilya’nın güneydoğusunda antik Yunan kenti. Syrakusa’nın (Siracusa^ 35 km kuzeybatısında yer alır. Başlangıçta Sikullerin elinde bulunan ve kuzeydeki ve-
rimli ovaya egemen bir konumda olan kente İÖ 729’da Naksos Adasından gelen, Khalkidikia Birliği’ne bağlı koloniciler yerleşti. İÖ 5. yüzyıl başlarında Gelalı Hippokrates kenti ele geçirdi. İÖ 476’da ise, Çatana (Catania) ve Naksos kentlerini yıkan Syrakusalı Hieron, bu kentlerde yaşayanları Leontinoi’ye yerleştirdi. Sonraki yıllarda Leontinoi’nin yardım istemesi üzerine Atinalılar, Sicilya’ya başarısızlıkla sonuçlanan iki sefer düzenledi. İlk sefer İÖ 427’de, Syrakusalılann kente saldırması üzerine yapıldı. Leontinoili demokratların Syrakusa’nın desteğindeki oligarşi yöneticileri tarafından sürgün edilmesini ikinci sefer izledi (İÖ 415). İO 214’te Marcus Qaudius Marcellus’un, 846-847 yıllarında da Müslümanların saldırılarına uğrayan Leontinoi 1693’teki depremde tam bir harabeye döndü.
Tarihçi Polybios, kentin, birer akropolisin yükseldiği iki tepe arasındaki bir vadide kurulu olduğunu anlatır. 1950’deki kazılarda bir Sikul köyü ve doğudaki akropoliste bulunan bir ortaçağ şatosunun kalıntıları ortaya çıkarılmıştır.
Nüfusu 20 bini geçen bugünkü Leontini kenti, Sicilya’mn gelişmiş bir tarım merkezi olarak, asıl kentin kuzeybatısında yer alır.
Leontios (bIzansli) (d. y. 485, Konstantino-polis [İstanbul]? – ö. y. 543, Konstantinopo-hs), Bizanslı keşiş ve ilahiyatçı. Aristoteles’ in mantık kategorilerini ve Yeni-Platoncu ruh kuramını Hıristiyan ilahiyatına sokmuş, böylece 6. yüzyılda Hz. İsa’nın İnsani doğasının tannsal doğasıyla birliği üzerindeki tartışmaların terminolojisine yenilik getirmiştir. Yapıtlan, Hıristiyan ilahiyatının düşünsel gelişmesinde ortaçağ kültürü boyunca etkili olmuştur.
Leontios genç yaşta keşiş oldu ve Roma’da dönemin ilahiyat tartışmalanna etkin biçimde katıldı. Yaklaşık 520’de Kudüs yakınla-nnda yeni bir manastıra yerleşti. 531’de bir konsil toplantısına katılmak için, yaklaşık 542’de de manastır ilahiyatıyla ilgili bir anlaşmazlık konusunda görüş almak üzere Konstantinopoüs’e gitti. Hz. İsa’nın kişiliğiyle ilgili tartışmada önce Nasturileri destekleme eğilimindeydi. Monofizitlerin kilise yetkisini hileli kullandıklarım göstererek Eutykhes ve yandaşlanm eleştirdi. Ama daha sonra Nasturiliğin başlıca karşıtlann-dan İskenderiyeli Kyrillos’un etkisiyle Libri tres contra Nestorianos et Eutychianos (Nas-turilere ve Eutykhesçilere Karşı Üç Kitap) adh temel yapıtında daha ılımlı bir tutum benimsedi, çeşitli ilahiyat okullarının görüşlerini olduğu gibi aktardı. Bu yapıtında aynca 431’de Ephesos’ta (Efes) ve 451’de Khalkedon’da (Kadıköy) toplanan konsille-rin sonuçlarını bütünleştirdi. Burada geliştirdiği düşünceler 553’te Konstantinopolis’ te toplanan konsilde resmî öğretiye uygun bir formül üzerinde uzlaşma sağlanmasında belirleyici oldu.
Leontyev, Aleksey Nîkoleviç (d. 5
Şubat 1903, Moskova, Rus Çarlığı – ö. 1979, SSCB), SSCB’li psikolog. İnsanın beceri ve yeteneklerinin fizyolojik temeli olan beynin işlevsel gelişimine ilişkin özgün bir kuram oluşturmuştur.
Moskova Devlet Üniversitesi’nde öğrenim gördü. Öğrencisi olduğu L. S. Vigotski ile A. R. Luria’nm denetiminde ilk psikoloji çahşmalanm gerçekleştirdi. Coşkusal tepkiler ve ruhsal yapının gelişimi üzerine deneysel çalışmalar yaptı. 1931’de ilk yapıtı Razvitie Pomyati’yı (Belleğin Gelişimi) yayımladı.
1932’de Harkov’da bir grup genç psikologla birlikte, çocuklann gözlenebilir zihinsel
etkinlikleri ve bilinçlilikle ilgili çalışmalar yaptı. 1935’te Moskova Devlet Üniversitesi’nde, duyular ile ruhsal yapının gelişimi arasındaki ilişkileri araştırdı. 1940’ta duyu-lann kökeni konusundaki deneysel çalışma-lannı tamamladı.
II. Dünya Savaşı sırasında, savaşta kurşunla yaralanan kişilerdeki hareket bozuk-luklarının düzeltilmesi amacıyla çalışmalar yaptı ve A. V. Zaporojeti ile birlikte Vass-tanovlyenie dvijyeniya (1945; Hareketlerin Rehabilitasyonu) adh bir kitap yayımladı. Aynı yıl, üniversitede felsefe bölümüne bağlı olan psikoloji altbölümünün başkanlığına getirildi.
Savaştan sonra çahşmalanm, ruhsal yapının sistemli gelişimi konusunda yoğunlaştırdı. Bu arada çocuk ve eğitim psikolojisiyle ilgilenmeyi de sürdürdü. 1951’de SSCB Bilimler Akademisi ile Pedagojik Bilimler Akademisi’nin ortak toplantılannda, Pav-lov’un fizyoloji öğretisinden yola çıkarak zihinsel süreçlerdeki refleks ilişkilerini inceledi. Daha sonra özellikle ruhsal yapının dışavurumu üzerine çalışmalar yaptı.
SSCB Bilimler Akademisi ve Pedagojik Bilimler Akademisi üyesi olan Leontyev, 1963’te Ruhsal Yapının Gelişim Sorunlan adh yapıtıyla Lenin Ödülü aldı. 1968’de Paris Üniversitesi’nden onursal doktor unvanı aldı, 1973’te Macar Bilimler Akademisi onur üyesi oldu.
Deneysel ve kuramsal çahşaıalannda ruhsal yapımn oluşumu, biyolojik ve toplumsal-tarihsel gelişimi, çocukluktaki biçimlenişi ve zihinsel işlevlerin gelişimini inceledi. Duyuların kökenine ilişkin araştırmalann-da, birbirine benzer yapılar içeren bir ortamda yaşamın, farklı öğeler taşıyan bir çevrede biçimsel ve işlevsel değişime uğradığı sonucuna vardı. İnsanın gözlenebilir etkinliği ile düşünsel etkinliği arasmda yapısal bir bütünlük olduğunu savundu.
Leontyev, Konstantin Nikolayeviç (d. 25
Öcak 1831, Kudinovo, Kalvga yakınlan – ö. 24 Kasım 1891, Moskova yakınlan, Rus Çarlığı), Rusya’nm Avrupa’daki çağdaş gelişmeleri izlemesinin yararlannı sorgulayan Rus denemeci. “Ruslann Nietzsche’si” olarak nitelendirilmiştir.
Askeri cerrah olarak Kınm Savaşı’na katıldı. Rusya’nm Girit, Edime ve Selanik konsolosluklannda görev aldı. 1879’da Var-şavski dnevnik gazetesinin yayın yönetmem yardımcısı oldu. Ertesi yıl Moskova Sansür Kurulu’na girdi. 1887’de Optina Manastın yakmlannda küçük bir eve yerleşerek gizlice keşişlik yemini etti. Ama hiçbir zaman katı manastır disiplini altında yaşamadı. Rus siyasal düşünürlerinde ender rastlanan açık ve kararlı bir üslup kullanan Leontyev, ticari zihniyetli demokratik Batı’ya tepki içindeki Doğu dünyasını çağdaşlaştırma yol-lannı Rus Çarlığı’nda aradı. Bu konuyu derinlemesine işleyerek çeşitli çözümler getirdiği denemelerinin büyük bölümünü Vos-tok, Rossiya i slavyanstvo (1885-86; Doğu, Rusya ve Slavhk) adh kitabında topladı. Aynca romanlar, öyküler ve Moya litera-tumaya sudba (1875; Edebiyat Dünyasında Yaşadıklanm) adım verdiği aydınlatıcı bir otobiyografi yazdı.
leopar bak. pars
Leopardı, Giacomo (d. 29 Haziran 1798, Recanati, Papalık Devletleri – ö. 14 Haziran 1837, Napoli), İtalyan şair, bilgin ve filozof. Felsefe ve başka konulardaki yapıtlan ve kusursuz güzellikteki lirik şürleriyle 19. yüzyılın en büyük yazarlan arasmda yer alır.
Soylu bir aileden geliyordu. Doğuştan sakat olmasının ve kendisine karşı duyarsız
349 Leopold I
bir aile ortamında yetişmesinin de etkisiyle bütün enerjisini okumaya verdi. On altı yaşma geldiğinde Leopardi, kendi kendine Eski Yunanca, Latince ve birkaç modem dil öğrenmiş, klasik yapıtlar çevirmiş, iki trajedi, İtalyanca şiirler ve birçok bilimsel yorum yazmıştı. Sonunda aşın çalışmaktan sağlığı iyice bozuldu: Bir gözü kör oldu ve merkez sinir sistemini etkileyerek yaşamı boyunca ona acı çektirecek bir hastalığa yakalandı. Hastalığı yüzünden çalışmalanna sık sık ara vermek zorunda kalıyordu. Umutlannı ve acılannı 1816’da yazdığı Appressamento della morte (1835; Yaklaşan Ölüm) gibi şiirlerinde dile getirdi. Terza rima’yla(î) yazılmış düşsel bir şiir olan Appressamento, Petrarca ve Dante’den izler taşımakla birlikte Leopardi’nin şiirdeki ustalığını da ortaya koyar.
Leopardı’nin, evli kuzini Gertrude Cassi’ ye duyduğu umutsuz aşk ve çok sevdiği Terese Fatorini’nin veremden ölmesi, onu daha da koyu bir karamsarlığa itti. Cassi, Diario d’amore (Aşk Günlüğü) adh günlüğü ile “II primo amore” (İlk Aşk) adlı elejisine konu olurken, Fattorini için, en güzel lirik şiirlerinden biri olan “A Silvia”yı yazdı.
1818’de yurtsever bilgin Pietro ıGiordani’ nin kendisini ziyaret edip evin bunaltılcı havasından uzaklaşmaya zorlaması Leopar-di’yi biraz olsun rahatlattı. Sonunda 1822’de Roma’ya gitti; ama ne orada, ne de birkaç ay sonra döndüğü evinde huzur bulabildi. Bu dönemin tek güzel olayı, 1824’te Canzo-ni adlı şiir kitabının yayımlanmasıydı. 1825’te Milano’da Cjcero’nun yapıtlarını yayıma hazırlaması için yapılan öneriyi kabul etti ve sonraki birkaç yıl boyunca Bologna, Recanati, Piza ve Floransa arasında gidip geldi. Bu arada, yeni eklemeler yaparak Versi (1826; Sesler) adı altında şürlerini ve umutsuzluğa dayalı öğretisinin felsefî açıklaması olan diyalog biçimindeki Operette moralı’yi (1827; Ahlak Üzerine Küçük Çalışmalar) yayımladı.
1828-30 arasmda parasızlık yüzünden Re-canati’de yaşamak zorunda kaldıysa da, sonunda arkadaşlannın yardımıyla Floran-sa’da yeni şiir kitabı I canti’yi (1831; Şarkılar) yayımladı. Floransah Fanny Targi-oni-Tozzetti’ye duyduğu umutsuz aşk en acılı bazı Ürik şiirlerine esin kaypağı oldu. Antonio Ranieri adında Napolüi bir genç, tek dostu ve avuntu kaynağıydı.
Leopardi Roma’ya, oradan da Floransa’ya gitti ve sonunda 1833’te Napoli’ye yerleşti. Napoli’de başka yapıtların yanında uzun şüri Ginestra’yı (1836; İspanyol Süpürgesi) yazdı. Şür, Leopardi’nin ölümünden sonra, Ranieri’nin yaptığı bir derlemede yer aldı (1845). Tek kurtuluş yolu olarak gördüğü ölüm, Leopardi’yi Napoli’deki bir kolera salgınında yakaladı.
Leopardi’nin dehası, boşa çıkan umutlan ve acılan parlak, yoğun ve akıcı bir müziği olan şiirlerinde ifade bulur. En iyi şiirlen-nin, içinde “A Silvia”nın da yer aldığı Idillii (İdiller) adlı kitapta toplandığı söylenebilir.
Leopold I, lakabı yaşli dessaulu (d. 3 Temmuz 1676, Dessau – ö. 7 Nisan 1747, Dessau, Prusya), Anhalt-Dessau prensi ve Prusya mareşali. Demir tüfek harbisini ve modem süngüyü geliştirmiş, Prusya’da kurduğu askerlik sistemi 1806’ya değin değişmeden kalmıştır.
İlk kez 1695’te Fransızlara karşı savaştı. İspanya Veraset Savaşı’mn (1701-14) büyük bölümünde müttefik ordulanna bağlı Prusya birliğine komuta etti. İmparatorluk feld-
Leopold I 350
mareşali olan Prens Eugène de Savoie-Carignan’m yakın dostu olarak Almanya, İtalya, Hollanda ve Fransa’da savaştı. Özellikle Höchstâdt an der Donau (Bavyera, 1703), Cassano d’Adda (İtalya, 1705), Tori-no (1706), Tournai (Belçika, 1709) ve Malplaquet (Fransa, 1709) çarpışmalarında kendini gösterdi. 1715’te Prusya ordusuna komuta ederek İsveç kralı XII. Karl’ı Stralsund’da ve Rügen Adasında yenilgiye uğrattı.
Bunu izleyen uzun barış döneminde örgütçülük yeteneklerim gösterme fırsatını buldu. Dayanıksız tahta harbilerin yerine demir harbiyi, tüfeği ateşlemek için namludan çıkarılması gereken eski süngülerin yerine modem süngüyü ve 1690’lann sonunda da uygun adım yürüyüş düzenini geliştirerek bu yenilikleri 1715’ten sonra bütün Prusya ordusuna yaydı. Uyguladığı katı ve sıkı eğitim sayesinde Prusya piyadelerinin disiplin düzeyini ve ateş gücünü büyük ölçüde artırarak II. Friedrich’in çok daha büyük ordular karşısında zafere ulaşmasını sağladı. Bütün bu uygulamalarında Kral I. Friedrich Wilhelm’in de (hd 1713-40) güven ve desteğini elde etti.
1740’ta II. Friedrich’in tahta çıkmasından soı^ra savaş yeniden başladı. Artık yaşlanmış olan Leopold bir kez daha savaş alanında komutanlığı üstlendi. 14 Aralık 1745’te Friedrich’in destek birlikleri göndermeye çalıştığı bir sırada kendisinden üstün bir Avusturya ve Saksonya ordusunu Kesselsdorfta (Saksonya) yenilgiye uğrattı. Bu, katıldığı son çarpışma oldu.
Léopold I, tam adı léopold-georges-chrétien-frédéric, Felemenkçe leopold GEORGE CHRISTIAAN FREDERIK (d. 16 Aralık 1790, Coburg, Saksonya-Coburg-Saalfeld-ö. 10 Aralık 1865, Laeken, Belçika), Belçika’nın ilk kralı (1831-65).
Saksonya-Coburg-Saalfeld dükü Franz’ın dördüncü oğluydu. Napoléon Savaşlan’nda (1800-15) müttefikler safında Napolèon’a
I. Lâopold, Nadar’ın bir fotoğrafı
Archives Photographiques, Paris
karşı savaştı. 1816’da, geleceğin Büyük Britanya kralı IV. George’un tek çocuğu Charlotte’la evlendi. Prensesin 1817’de ölmesine karşın, Leopold 1831’e değin İngiltere’de yaşadı. 1830’da Yunanistan tahtına çıkması önerisini geri çevirdi, 1831’de Belçika tahtına çıkmayı kabul etti, ilk iş olarak orduyu güçlendirdi. Fransa ve İngiltere’nin de yardımlarıyla Hollanda kralı I. Willem’in saldırılarını püskürttü. I. Willem 1838’e değin Belçika’nın bağımsızlığını tanımadı.
1836’da büyük kentlere ve kırsal kesime daha fazla siyasal özerklik tamdı. Leopold’ un da desteklediği ve ülkede eğitimin yaygınlaşmasına önemli katkıda bulunan Libe-ral-Katolik koalisyonu I. Willem’in Belçika’yı tanıması üzerine 1839’da sona erdi.
€
Leopold Prusya (1844) ve Fransa’yla (1846) ticari antlaşmalar imzaladı ve tarafsızlık litikasını özellikle Kırım Savaşı (1853-56) yunca başarıyla sürdürdü. 1848 Devrim-leri Belçika’da önemli bir karışıklığa yol açmadı. III. Napoleon’un başa geçmesiyle birlikte (1852) Fransız tehdidinin artması üzerine, Anvers bölgesinin tahkim edilmesi için başlattığı çahşmalar 1868’de tamamlandı.
Leopold Avrupa diplomasisinde çok etkiliydi. Fransa, Avusturya ve İngiltere ile bağlannı güçlendirmek için evliliklerden yararlandı. 1832’de Fransa kralı Louis-Philippe’in kızı Orleans’lı Marie-Louise ile evlendi. 1840’ta yeğeni İngiltere kraliçesi Victoria’yı, bir başka yeğeni Saksonya-Coburg-Gotha prensi Albert’le evlendirdi. Ayrıca 1857’de kızı Carlota’nm, daha sonra Meksika imparatoru olan Avusturya arşidükü Maximilian’la evlenmesini sağladı. III. Napoleon’un ve Prusya’da da Otto von Bismarck’ın güç kazanması Leopold’un etkinliğini azalttı.
Leopold II, tam adı l£opold-louis-philip-pe-marie-victor, Felemenkçe leopold lo-dewijk filips maria victor (d. 9 Nisan 1835, Brüksel – ö. 17 Aralık 1909, Laeken, Belçika), 1865-1909 arasında Belçika kralı. Kongo Bağımsız Devleti’ni kurmuş (1885),
II. Léopold, Louis-Joseph Ghemar’ın portre çalışması Bibliothèque Royale Albert 1, Brüksel
bu devlet 1908’de Belçika Kongosu (bugün Zaire) adıyla Belçika Parlamentosu’nun denetiminde bir sömürge yönetimine dönüşmüştür.
İlk Belçika kralı I. Léopold ile ikinci eşi Orléansh Marie-Louise’in en büyük oğluydu. 1846’da Brabant dükü oldu ve Belçika ordusunda görev aldı. 1853’te Avusturya arşidükü ve Macaristan palatini Joseph’in kızı Maria Henrietta’yla evlendi. Aralık 1865’te babasının ölümü üzerine Belçika kralı oldu. Hükümdarlığı döneminde ülkenin siyasal gündemini, oy hakkı ve eğitim sorunları üzerinde liberal ve Katolik partiler arasındaki mücadele belirledi. Léopold ise Fransız-Alman Savaşı (1870-71) boyunca Belçika’nın korumayı başardığı tarafsızlık politikasının Fransa ve Almanya’nın artan gücü karşısında tehlikeye düştüğünü görerek ülkenin savunmasını güçlendirmeye yöneldi. 1887’de parlamentoyu Liège ve Namur’un istikhâm edilmesi konusunda ikna etti. Uzun süre ilgilendiği zorunlu askerlik yasası ölümünden kısa bir süre önce kabul edildi.
Bu arada Léopold, Kongo ile yakından ilgilenmeye başlamıştı. Bölgeyi keşfetmek
amacıyla 1876’da Sir Henry Morton S. ley’niri başkanlığında Uluslararası K Demeği’ni kurdu. 1884-85’te bir İn Portekiz saldırısına karşı Kongo Hav: savundu. ABD ile Avrupa’nın büyük letleri tarafından, yüzölçümü Belçika’da 80 kat daha büyük olan Kongo Bağum£ Devleti’nin hükümdarı olarak tarnndı. Ballıca sanayi olan kauçuk üretimi özellikte 1891’den sonra kârlı hale geldi. Ama kauçuk üretiminde çalışan yerli halka karşı çat baskıcı bir politika izlemesi 1904’ten som» kamuoyunun tepkisine ve Léopold’un bölgedeki etkinliğinin azalmaya başlamasına yol açtı. ABD’nin de desteğiyle Ingiltere Belçika’ya Kongo Devleti’ni ilhak etmesi ve “kauçuk zulmüne” son vermesi için baskıda bulundu. Kasım 1908’de bölge Belçika’nın parçası durumuna geldi. Léopold’un tek oğlu kendisinden önce öldüğü için yerine yeğeni I. Albert geçti.
Leopold III, tam adı léopold-philippe-charles-albert-meinr ad-hubertus-marie-miguel, Felemenkçe tam adı leopold filips
