YÖNETSEL VE TOPLUMSAL KOŞULLAR
. Libya’nın kendine özgü sosyalist yönetim biçimi, ülkenin tek siyasal partisi Arap Sosyalist Birüği’nin egemenliğine dayanır. Yetişkin yurttaşların hemen hepsi Arap Sosyalist Biriiği’ne üyedir. 1969 Anayasasında 1977’de yapılan köklü değişikliklerle benimsenen doğrudan demokrasi ilkesi uyarınca halkın yönetime katılımım Genel Halk Kongresi sağlar. Yerel düzeyde seçilmiş ya da atanmış 750 üyeden oluşan Genel Halk Kongresi’nin belirlediği genel politikalar Genel Sekreterlik olarak bilinen, beş üyeli bir daimi kurul aracılığıyla uygulanır. Kongre aynı zamanda devlet başkanı sayılan “devrimci önder”i ve bakanlar kurulu işlevini gören Genel Halk Komitesi’ni seçer. Bu karmaşık işleyişe karşın, yalnızca “devrimci önder” sıfatını taşıyan Muammer el-Kaddafi’nin ülke yönetimi üzerinde belirgin bir ağırlığı vardır. Ülke yerel yönetim açısından 13 Delediye-ye ayrılmıştır. Belediyelerin altındaki Dilimlerde yaşayan yurttaşlar temel halk kongrelerini oluşturur. Bu yerel kongrelerin başında, üyeleri atamayla belirlenen birer devrim komitesi bulunur. Yargı sistemi en son temyiz mercii olan Yüksek Mahkeme, bölge temyiz mahkemeleri, asliye ve sulh mahkemelerinden oluşur. Ayrı bir statüsü olan din mahkemeleri 1973’te kaldırılmıştır. Bütün mahkeme kararlan şeriat kurallarına dayandırılır. Silahlı kuvvetler kara, hava ve deniz birimlerini kapsar.
Son yıllarda sosyal hizmetler alanında gerçekleştirilen büyük çaplı yatınmlarla sağlık koşullannda çarpıcı bir gelişme sağlanmıştır. Ülkenin hemen her yanında bulunan hastane, klinik ;,ve sağlık merkezleri parasız bakım ve . hizmeti verir.
Avrupa’dan ve öteki» ;Arap ülkelerinden ^getirtilen sağlık görevlileriyle,personel açığı büyük ölçüde kapatılmışta. Sıtma ve trahom gibi hastalıkların denetim alfana alınmış olmasına karşın, tifo, hepatit, şistozo-miyaz, menenjit gibi hastalıklar ciddi bir sağlık sorunu oluşturmaya devam etmektedir. Ortalama ömür (1990-95) kadınlarda 65 yıl, erkeklerde 61,6 yıldır. Bebek ölüm oranı (1985-90) binde 82 gibi yüksek sayılabilecek bir düzeydedir. Sosyal sigorta sistemi emeklilik, işgörmezlik, dul ve yetim aylığının yanı sıra hastalık, annelik ve iş kazası yardımı gibi hizmetleri kapsar. Kırsal kesimden yoğun göç alan kent ve kasabalarda konut alanlarım geliştirmeye büyük önem verilmektedir. Geleneksel kısıtlamalardan önemli ölçüde kurtulmuş olan kadınlann toplum içindeki konumunda da hızlı bir değişim gözlenmektedir.
Eğitim bütün kademelerde parasız ye 6-15 yaşlar arasında zorunludur. 1950’lerin baş-lannda yüzde 20 dolayında olan okuryazarlık oranı, 1990’da yüzde 64’e ulaşmıştır. Bu oran erkeklerde yüzde 75, kadınlarda yüzde 50’dir. Altı yıllık ilköğretimi iki aşamalı ve gene altı yıllık ortaöğretim izler.
Aynca orta ve lise dengi meslek okulları vardır. Başlıca yükseköğretim kurumu olan Libya Üniversitesi 1973’te el-Fetih (Trablusgarp) ve Gar Yunis (Bingazi) üniversitelerine ayrılmıştır. Çok sayıda Libya-lı öğrenci de yürtdışında okur.
