Katsura Taro, koşaku (Prens)
(d. 4 Ocak 1848, Hagi, Nagato – ö. 10 Ekim 1913, Tokyo, Japonya), üç kez başbakanlık görevinde bulunan Japon devlet adamı.
1868’de Tokugava şoğunluğunu devirerek iktidarın yeniden imparatora geçmesini sağlayan Meici Restorasyonu’nu destekledi. Ardından askeri strateji ve taktik öğrenimi görmek üzere Almanya’ya gönderildi. 1886’da ordu bakanı yardımcılığına atandı ye Çin-Japon Savaşı’na (1894-95) katıldı. İmparatorun özel danışmanı ve Başbakan Yamagata Aritomo’nun koruması altında 1898’de ordu bakanı, 1901’de başbakan
oldu. İlk başbakanlık döneminde (1901-06) Japonya Büyük Britanya’yla ittifak kurdu (1902) ve Rus-Japon Savaşı’ndan (1904-05) zaferle çıktı. Katsura, o sırada Japon pro-tektorası durumundaki Kore’ye ilişkin politika konusunda, Japonya’nın ilk başbakanı ve Meşrutiyetçi Yönetim Dostları adlı siyasal partinin kurucusu İto Hirobumi ile anlaşmazlığa düştü. İto’nun Kore’de ılımlı bir yönetim kurmak istemesine karşılık Katsura bütünüyle ilhak yanlısıydı. Bu amacına 1910’da, ikinci başbakanlık döneminde ulaştı. 1911 yazında İmparator Meici hastalandığı sırada Avrupa’da bulunan Katsura hemen Japonya’ya döndü. 1912’de Meici’ nin ölümünden şonra İmparator Taişo’nun hizmetine girdi. İmparatorluk mühürdarı ve başmabeyinci olarak prenslik mertebesine yükseltildi.
Katsura önceleri siyasal partilerin kurulmasına karşı çıkıyordu. Ama üçüncü başbakanlık döneminde (Aralık 1912-Şubat 1913) Seiyukai’nin Kokkai’deki (parlamento) egemenliğine karşı kendi partisini kurdu. Rik-ken Doşikai adlı parti önce başarılı olamadı, ama zamanla güçlenerek II. Dünya Savaşı öncesinde Japonya’nın iki büyük partisinden biri oldu. Katsura’nın üçüncü başbakanlık dönemi, oligarşik yöntemlerinin ve silahlanmayı artırma programının yol açtığı kargaşalıklar nedeniyle yalnızca yedi hafta sürdü. Katsura birkaç ay sonra öldü.
katsuraağacı (Cercidiphyllum japonicum), Cercidiphyllaceae familyasından, güzel görünümü nedeniyle yaygın olarak yetiştirilen süs ağacı. Anayurdu Çin ve Japonya’dır.
Yüksekliği 15 m’ye ulaşabilen bu ağacın ince dallarının ucunda yer alan yapraklan karşılıklı dizilişli ve tüysü damarlı (orta damann yan damarlara ayrılması) olmasına
Katsuraağacı (Cercidiphyllum japonicum)
A to Z Botanıcal Collection – EB İne
karşılık, kısa yan sürgünlerdeki yaprakları almaşık dizilişli ve elsi damarlıdır (damarla-nn ortak bir noktadan çıkması). İlk çıktıkla-nnda kırmızımsı mor renkli olan yapraklar olgunlaşırken yeşillenir, daha sonra sarıya ve dökülmeden önce de kızıla dönüşür. Ayn bitkilerde bulunan tek eşeyli çiçeklerinin taçyaprakları yoktur; yaklaşık 2-6 tanesi bir araya gelerek küme oluşturan dişi çiçeklerin her biri çok sayıda tohumtaslağı içeren bir yumurtalık, bir boyuncuk ve iki tepecikten oluşur. Açılabilen kuru meyvelerinin içinde kanatlı tohumlar bulunur.
Yalnızca gösterişli biçimi nedeniyle değil, zararlılara ve hastalıklara karşı dayanıklılığı
81 Katwijk
nedeniyle de iyi bir peyzaj malzemesi olan katsuraağacının kerestesi de değerlidir.
Katsuta, Japonya’da Honşu Adasındaki İbaraki iline iken) bağlı kent. Naka Irmağının (gava) kıyısında, il merkezi Mito’nun kuzeydoğusundadır. 1940’tan sonra Hitachi şirketinin bölgede fabrikalar kurmasının ardından bir sanayi kenti olarak hızla gelişti. Başlıca sanayi ürünleri elektrikli lokomotif ve makinelerdir. Nüfus (1986 tah.) 104.214.
Kattakurgan, Özbekistan SSC’nin Semer-kand yönetim biriminde (oblast) kent. Ze-refşan Vadisindeki yoğun nüfuslu bir vahada yer alır. 18. yüzyılda bir ticaret ve el sanatları merkezi olarak gelişmeye başladı. Günümüzde yerel tarım ürünlerini işleyen çeşitli hafif sanayi tesisleri vardır. Yakınındaki Zerefşan Irmağı üzerindeki Kattakurgan Göleti’nden sulamada yararlanılır. Burası aynı zamanda bir tatil yöresidir. Kentte Özbek müzikal tiyatrosu vardır. Nüfus (1983 tah.) 58.000.
Kattara Çöküntüsü, Libya Çölü havzasının Mısır’ın kuzeybatısında, Mersa Matruh ilinde (muhafaza) kalan bölümü. Yüzölçümü 18.100 km2 olan çöküntü deniz düzeyinden 133 m aşağıdadır. Üzerinde çok sayıda tuz gölü ve bataklık bulunur. II. Dünya Savaşı’nda el-Alameyn’de bulunan İngiliz savunma hattının güney sınınnda yer alan Kattara, aşılması güç yapısıyla Mareşal Rommel komutasındaki Alman kuvvetlerine karşı doğal bir engel oluşturdu. 1980’lerde, Akdeniz’den çöküntü alanına kadar uzanan bir kanal yapılması ve bu yolla taşınacak suyu kullanacak bir hidroelektrik santralın inşa edilmesi planlandı. 1970’lerin sonunda havzanın güney kesiminde petrol yatakları bulundu.
Kattegat (Danca), İsveççe kattegatt (Kedi Boğazı), Danimarka’ya ait Jutland Yarımadası ve Sjaelland (Zealand) Adasıyla İsveç arasında kuzey-güney doğrultusunda uzanan boğaz. Kuzeyindeki Skagerrak aracılığıyla Kuzey Denizine, güneyindeki Ore-sund, Küçük Boğaz ve Büyük Boğazla Baltık Denizine açılır. Toplam 25.485 km2’lik bir yüzeyi kaplar. Uzunluğu 220 km, ortalama derinliği ise 26 m’dir; genişliği 60-140 km arasında değişir. Baltık Denizinden gelen tatlı su akıntısı boğaz suyunun tuzluluk oranını binde 30’a düşürür. Boğazdaki Lxs0, Anholt ve Sams0 adalan Danimarka’ya aittir. Kıyılardaki başlıca limanlardan Göteborg (Gothenburg) ve Halm-stad İsveç, Ârhus Danimarka sınırlan içinde kalır. Kattegat önemli bir ticaret yolu ve gözde bir yazlık dinlence yöresidir.
Katuvelanlar, Britanya’da yaşamış en güçlü Galyalı Belgae kabilesi. Thames Irmağının tam kuzeyindeki bölgede yaşamış olan Katuvelanların ilk merkezi bugünkü Wheat-hampstead yakınlarındaydı. İO 54’te Julius Caesar’a yenilince kuzeye ve kuzeybatıya yayılarak St. Albans yakınlarındaki Verula-mium’da yeni bir merkez kurdular. Yaygın biçimde tarımla uğraşan kabilenin refah düzeyinin yüksek olduğu anlaşılmaktadır.
Katwijk, Hollanda’nın batısındaki Zuid-holland ilinde (provinde) belediye (germenle). Katvvijk aan Zee ve Katvvijk aan den Rijn’i kapsar. Eski Ren (Oude Rijn) Irmağının Kuzey Denizine döküldüğü bölgede yer alır. Irmak burada büyük havuzlarla kanal durumuna getirilmiştir (1804-07). Geniş kumsalı ve gezi yoluyla Katvvijk aan Zee 1848’den beri
Katyn Katliamı 82
bir kıyı sayfiyesidir. Ringa balığı avcılığı ve bununla ilgili etkinlikler bölgeye gelen turist sayısını artırmıştır. 17. yüzyıldan kalma bir deniz feneri ile St. Andreus Kilisesi (1574) belediye sınırlan içinde yer alır. Kazılar sonucunda 1. ve 7. yüzyıllardan kalma Roma ve Frank yerleşmelerinin ka-lıntıları ortaya çıkarılmıştır. Katwijk aan den Rijn’de ise 15. yüzyıla ait bir kiliseyle,
17. yüzyılda yaşamış Felemenkli Barok heykel ustası Rombout Verhulst’un Katvvijk Protestan Kilisesi’nde yaptığı bir mezar bulunur. Nüfus (1983 tah.) 38.604.
Katyn Katliamı, II. Dünya Savaşı sırasında PolonyalI subaylann kitle halinde öldürüldüğü İcınm.
Alman-Sovyet Saldırmazlık Paktı’nın (1939) imzalanmasından sonra Sovyetler Birliği, büyük bölümü Curzon Hattı’nın doğusunda kalan Polonya topraklarını işgal etti. Polonya askeri personelinden binlerce kişi yakalanarak Sovyetler Birliği’nin iç kesimlerindeki kamplarda gözaltına alındı. Ama Almanya’nın Sovyetler Birliği’ni işgal etmesinden sonra (Haziran 1941), Londra’da bulunan sürgündeki Polonya hükümeti ile Sovyet hükümeti Almanya’ya karşı işbirliği konusunda anlaştılar. Bu anlaşmaya göre Sovyet topraklarında bir Polonya ordusu kurulacaktı (30 Temmuz 1941). Ama temel sorun olan gelecekteki Polonya-Sovyet sınırı konusunda hiçbir anlaşma sağlanamadı.
Sonraki aylarda, PolonyalI general Wfady-slaw Anders Polonya ordusunu örgütlemeye başladı. Ama Anders, Kozelsk, Staro-belsk ve Ostaşkov’daki Sovyet kamplannda tutulan 10-15 bin PolonyalI savaş tutsağının kendi komutasına aktarılmasını isteyince, generale bu tutsaklardan çoğunun Mançur-ya’ya kaçtığı bildirildi (3 Aralık 1941). Bunlardan yalnızca 448 subay Anders’in kuvvetlerine bağlandı.
1942’de yeni kurulan Polonya ordusu Sovyetler Birliği’nden Ortadoğu’ya aktanldı, ama kayıp tutsaklann akıbeti bir sır olarak kaldı. Gelecekteki sınır konusunda Sovyet-Polonya anlaşmazlığının şiddetlenmesinden kısa süre sonra 13 Nisan 1943’te Almanlar, Rus SFSC’nin batısında Smolensk yakınla-nndaki Katyn Ormam’nda PolonyalI subaylann cesetlerinin bulunduğu toplu mezarlar ortaya çıkarıldığını açıkladılar. Cesetlerin Nisan 1940’tan önce Kozelsk’teki tutsak kampına kapatılan subaylara ait olduğunu öne sürerek Sovyet yetkililerini Mayıs 1940’ta tutsaklan idam etmiş olmakla suçladılar. İki gün sonra Sovyet hükümeti PolonyalI tutsakların 1941’de Smolensk’in batısında inşaat işlerinde çalıştıklarını açıkladı ve işgalci Alman ordusunun Temmuz 1941’de bölgenin denetimini ele geçirdikten sonra tutsaklan öldürdüğünü ileri sürdü. Polonya hükümeti Uluslararası Kızılhaç Komitesi’ nin mezarlan incelemesini talep etti (17 Nisan 1943) ve öteki kayıp tutsaklann akıbeti konusunda Sovyet hükümetinin resmî rapor vermesini istedi. 25 Nisan 1943’te Sovyet hükümeti, Londra’daki Polonya hükümeti ile diplomatik ilişkileri kesti.
Sonraki soruşturmalar Sovyet güvenlik yetkililerinin olasılıkla Alman resmî ma-kamlannın isteği üzerine 1940 ilkbahannda Polonyahlan idam ettiğini doğruladı. Ama Büyük Britanya ve ABD 1943’te asıl sorunun Almanya’nın yenilgiye uğratılması olduğuna inanıyorlardı; bu ülkeler aynca Sovyetler’in yeniden ilişki kurmak için öne sürdüğü ve fiilen Curzon Hattı’nın Polonya’nın doğu sınırı olarak tanınması anlamına gelen koşullan reddettiği için sürgündeki
Polonya hükümetinin tutumundan hoşnutsuzdu. Katyn sorununun yol açtığı gerilimi yatıştırmak isteyen ve Sovyetler Birliği ile ittifaklannı sürdürmeyi uman Büyük Britanya ve ABD, Polonya’nın protestolannı dikkate alnıayarak savaş sonrası sınırını Curzon Hattı’ndan geçirmeyi kabul ettiler. Bu sınır Şubat 1945’te Yalta Konferansı’nda Müttefikler’ce onaylandı.
katyon, artı elektrik yüklü atom ya da atom grubu. Aynca bak. iyon.
Katyuşa roketi, II. Dünya Savaşı sırasında SSCB tarafından geliştirilen silah. Bir taşıyıcının üzerine yerleştirilen fırlatıcıdan, 80 mm’lik 60 kadar “Katyuşa” roketi yaylım halinde ateşlenebilir. Silah taşıyıcının üzerindeki kutuya benzeyen fırlatıcı “Stalin Orgu” olarak bilinir. II. Dünya Savaşı sırasında bir fırlatıcıdan 130 mm’lik 16 ile 48 arasında “Katyuşa” roketi ateşlenebiliyordu.
