Kgositsile, Keorapetse (William)

(d. 19Eylül 1938, Johannesburg, Güney Afrika), Güney Afrikalı şair ve deneme yazan. Yazılannda Afrika’nın kurtuluşunun bilinçli bir kahramanlığın ve sevgiye dayanan bir hümanizmin sonucu olacağını savunmuş, şiirlerinde Güney Afrika ve Afro-Amerikan şiirinin yapı ve retorik özelliklerini özgün bir biçimde kaynaştırmıştır.
Kgositsile, Johannesburg’daki Madibane Lisesi’ne devam etti ve sonradan yasaklanan New Age adlı siyasal dergide yazdı. 1961’de Tanzanya’nın Dar es-Salaam kentine yerleşerek Spearhead adlı dergide yazmaya başladı. 1962’den 1975’e değin ABD’ de yaşadı; Pennsylvania, New Hampshire ve New York’ta lisansüstü öğrenim gördükten sonra, Colorado’daki Denver Üniversi-tesi’nde, New York kentindeki New School For Social Research’te ve Greensboro’daki Kuzey Carolina Eyalet Tarım ve Teknik Üniversitesi’nde ders ve konferanslar verdi. Daha sonra Dar es-Salaam Üniversitesi’nde İngilizce dersleri vermek üzere Tanzanya’ya döndü.
Kgositsile’nin şiir kitapları arasında Spirits Unchained: Paeans (1969; Zincirlerinden Kurtulan Ruhlar: Zafer Şarkılan), For Melba: Poems (1970; Melba İçin: Şiirler), My Name is Afrika (1971; Adım Afrika), The Present Is a Dangerous Place to Live (1974; Günümüz Yaşamak İçin Tehlikeli Bir Yer), Places and Bloodstains (1975; Yerler ve Kan Lekeleri) ve Herzspuren (1981; Kalp İzleri) yer alır. Yayına hazırladığı The Word Is Here: Poetry from Modern Afrika (1973; Söz Burada: Çağdaş Afrika’dan Şiirler) adlı antoloji, incelikle işlenmiş ve açık didaktik mesajlar içeren şiirlerden oluşur.
Khabrias (ö. İÖ 356, Khios [Sakız] Adası, İonya), Atinalılann safında, ayrıca Kıbrıs ve Mısır hükümdarlarının emrinde savaşmış paralı asker.
Spartalıları İÖ 388’de ve Atina’nın Sparta’ya karşı Thebai’yle birleştiği İÖ 378’de yenilgiye uğrattı, ikinci çarpışmada sol dizi kırarak kalkanı yere oturtmaya ve mızrağı düşmana çevrili durumda tutmaya dayalı yeni bir savunma tekniği geliştirdi. İÖ 366’da vatana ihanetle suçlanarak yargı-landıysa da sonunda aklandı. İÖ 361’de Mısır hükümdan Takhos’un ordusunda komutanlık yapmayı kabul etti. Atina’nın İkinci Atina Birliği’nde yer alan müttefikleriyle karşı karşıya geldiği Müttefikler Savaşı (İÖ 357-355) sırasında Atina donanmasında
görev aldı. İonya kıyıları açığındaki Khios Adası yakmlannda, bir deniz savaşında öldü.
Khacraho, khacuraho olarak da yazılır, Hindistan’ın orta kesiminde, Madhya Pra-desh eyaletine bağlı Çhhatarpur ilinde tarihsel kasaba. Bundelkhand’da hüküm süren Candella Racputlarının İS y. 950-1050 arasında bölgede yaptırdıklan 85 tapınaktan 20’si günümüze ulaşmıştır. Şivacı, Vişnucu ve Caynacı din büyüklerine adanmış olan
Khacraho’da Kandarya Mahadeva Tapınağı, Madhya Pradesh, Hindistan
Art Resource-EB İne
bu tapınaklar bir ikisi dışında kumtaşından-dır. Tapınakların iç ve dış yüzeylerinde erotik konuları işleyen kabartmalar vardır. Tapınakların en ünlüsü Şivacı Kandarya Mahadeva Tapınağı’dır (y. 1000); 35 m yüksekliğindeki tapınak daralarak yükselen sahanlıklar ve küçük kulelerden oluşur. Khacraho, Bundelkhand topraklarında kurulmuş Cecakabhukti (Cichoti) Krallığı’nın başkentiydi. Bölgede tarihsel bakımdan önemli bilgiler içeren yazıtlar ortaya çıkarılmıştır. Kasabanın adı, bölgede yetişen khacur (hurma) ağacından gelir. Nüfus (1981) 4.680.
Khai Dinh, asıl adı nguyen bun dao (ö. 6 Kasım 1925), 1916-25 arasında Vietnam imparatoru. Fransız sömürge yönetimiyle işbirliği yapmıştır.
İmparator Dong Khanh’ın en büyük oğluydu. Bağımsızlık mücadelesini desteklediği için Fransızlarca tahttan indirilen Duy Tan’ ın (hd 1907-16) yerine imparator oldu. Geri kalmış teknolojisiyle Vietnam’ın gelişmiş ülkelere kendini kabul ettiremeyeceğini ve bağımsızlık kazanmadan önce Batı’nın bilim ve düşünce düzeyine ulaşması gerektiğini savunuyordu. Ona göre Fransa’yla işbirliğini sürdürmek bu ülkenin uygarlığını tanımak açısından Vietnam’ın yararınaydı. 1922’de Khai Dinh, Marsilya’da sömürge ülkelerin ürünlerinin sergilendiği bir fuara katılarak hükümdarlığı sırasında Avrupa’yı ziyaret eden ilk Vietnam imparatoru oldu. Bu fuarda yaptığı konuşmada Vietnam’ın Fransa’ya bağımlı özerk bir devlet olmasını savundu. Bu tutumu nedeniyle Khai Dinh, bağımsızlık yanlısı Vietnamlılarca vatan haini kabul edildi.
Khaironeia, Yunanistan’da antik kale kenti. Petrakhos Dağında, Boiotia’nın kuzeyindeki ovanın girişine egemen bir konumdaydı. İÖ 5. yüzyılda Boiotia kenti Orkhome-nos’un denetiminde olan Khaironeia, MakedonyalI Philippos’un Thebai ve Atina’yı
235 Khalkidikia Birliği
yendiği çarpışmaya (İÖ 338) sahne oldu. Bu çarpışmanın anısına büyük bir oturan aslan heykeli dikilmiştir. Romalı komutan Sulla, Pontus kralı VI. Mithradates’i İÖ 86’da Khaironeia’da yendi. Günümüzde kentin yerinde modern Khairönia kenti bulunmaktadır.
Khalkedon bak. Kadıköy
Khalkedon Konsili, Hıristiyan dünyasındaki ekumenik konsillerin dördüncüsü. 451’de Khalkedon’da (bugün Kadıköy) İmparator Markianos’un topladığı konsilde toplam 520 dolayında piskopos ve piskopos temsilcisi bir araya gelmiştir. Khalkedon Konsili, ilk konsillerin en büyüğü ve en iyi belgelenmiş olanıdır. Konsilde, 325’teki Nikaia (İznik) ve 381’deki Nikaia-Konstan-tinopolis (İstanbul) amentülerinin yanı sıra Kyrillos’un, İsa’nın tannsal ve insani doğala-nnm birliğini savunmak amacıyla Nestorios’a karşı yazdığı iki mektup kabul edildi. Aynca Papa I. Leo’nun, İsa’nın tannsal tek bir doğası olduğu yolundaki Eutykhesçi görüşü mahkûm ettiği Tomus’u (Kitap) onaylandı. Ardından bu öğretilerin açıklaması yapıldı.
Daha önceki konsillerde kabul edilen kilise yasalarının ve bazı yerel sinodların bildirilerinin de onaylandığı Khalkedon Konsili’n-de, keşiş ve rahiplerle ilgili disiplin kararları yayımlandı; ayrıca Kudüs ile Konstanti-nopolis patriklik ilan edildi. Konsilin Hıristiyanlık tarihi açısından en önemli etkisi ise, kiliseye daha istikrarlı bir kurum niteliği kazandırmasıydı.
Khalkidiki, eskiden khalkİdîkia, Yunanistan’ın kuzey kesiminde yanmada ve il (nomös). Parmak biçimindeki Kassândra, Sithonia ve Aynaroz Dağı (Ayion Oros) yarımadalarını içine alır. Eskiden birer ada olan bu yarımadalar sonradan gevşek çökel-lerin oluşturduğu kıstaklarla karaya bağlanmıştır. Kuzeybatı-güneydoğu doğrultusunda uzanan yarımadalann sarp kıyıları yakın dönemlerdeki jeolojik çökme ve yükselme sonucunda oluşmuştur; bölgede sık sık şiddetli depremler olur. Khalkidiki Yanmada-sının eksenini granit Holomön Masifi oluşturur. Sithonia’ya yaşlı kayaçlar egemendir. Mermer oluşumlu Aynaroz Dağıyla sona eren Aynaroz Dağı Yanmadası Bizans Döneminden kalma manastırlarıyla ünlüdür.
İlin ulaşımı en kolay ve en verimli bölgeleri Kassândra Yarımadasındaki alçak platolar ile Nea Moudaniâ kasabası çevresindeki batı kıyılarıdır; yarımadanın geri kalan kesiminin büyük bölümü üzerinde bazı madencilik köylerinin bulunduğu dağlık ve ormanlık bir bölgeden oluşur. 1970’lerde büyük dinlence tesislerinin inşa edildiği kıyılar turizm açısından önem taşır. Nüfus (1981) 79.036.
Khalkidikia alfabesi, eskiden Yunanistan’ın batısındaki Eğriboz Adasında ve İtalya’daki Yunan kolonilerinin (Magna Graecia) bazılarında kullanılan Yunan alfabesi. Etrüsk alfabesine kaynaklık ettiği sanılmaktadır. Ayrıca bak. Yunan alfabesi.
Khalkidikia Birliği, Yunanistan’ın kuzey kesimindeki Khalkidiki Yarımadasında bulunan kentlerin oluşturduğu konfederasyon (İÖ 432-348). Başlangıçta Atina’ya karşı kurulmuş, Atina’nın Peloponnesos Savaşı’nda (İÖ 431-404) yenilgiye uğramasından sonra da Makedonya yayılmasına karşı korunmayı amaçlayan bir birlik niteliği kazanmıştır. Kurucusu Olynthos’un amacı, bütün üye kentlerin tam eşitlik içinde olacağı, eşit
Khalkis 236 ‘ sarayında eğitim gördü. Yapıtı, ölümünden
uzun bir süre sonra Historiarum demonstra-tiones (1587) başlığıyla Latince yayımlan-
yurttaşlık, ticaret ve evlilik yasalarına sahip iniştir. Kitabın girişinde, Yunanlıların dün-
bir birlik oluşturmaktı. İÖ 382’ye gelindi- ya siyasetindeki rolü ve Romalılarla ilişkile-
ğinde birliğe, Makedonya kıyısındaki kent- ri üzerine bir bölüm yer alır. 1298-1463 arası
lerin hemen hepsi katılmıştı. dönem daha ayrıntılı biçimde ele alınmıştır;
Birliğe katılmaları yolundaki zorlamalara bu bölümde Bizans İmparatorluğu’nun çö-
karşı direnen Akanthos ve Apollonia kent- küşü ve Osmanlılarca fethi anlatılır. Ayrıca,
lerini korumak amacıyla Khalkidiki Yarım- İmparator II. Manuel hakkında bilgilere ve
adasına kuvvet yollayan Sparta, bir süre OsmanlIlara karşı yardım istemek amacıyla
sonra birliğin, Yunanistan’daki çıkarlarını Batı Avrupa ülkelerini dolaşırken yaşadığı
tehdit ettiğini öne sürdü. Sparta birliklerin- deneyimlere yer verir. Khalkokondyles, hay-
ce kuşatılan Olynthos’un IÖ 379’da teslim ran olduğu Herodotos’un da İtalya Yarım-
olmasıyla birlik dağıldı. Ama birkaç yıl adasındaki çağdaşı hümanistlerce tanınma-
sonra Khalkidikia kentleri yeniden bir ara- sını sağlamıştır. Bazı yanlışlara ve biraz
ya geldi. İÖ 349’da, Olynthos’un müttefiki uydurma gözüken anekdotlara karşın yapıtı,
Makedonya kralı II. Philippos’un yayılma nesnellikten tümüyle uzak değildir.
politikasına karşı kentler, bu kez Atina ile . ……
ittifak kurdular. Ama bu 348’de Philippos’ Khalsa, Sıh dininin en önemli tarikatı. Sıh
un egemenliğine girmelerini önleyemedi. çocuklarının çoğu ergenlik çağına ulaştıktan
sonra Khalsa’ya giriş töreninden geçer.
Khalkis, Yunanistan’a bağlı Eğriboz (Ev- Pahul adı verilen tören sırasında beş Khalsa
voia) Adasındaki Euboea ilinin (nomös) üyesi, içine şeker katılmış suyu, ilahiler
merkezi kent. Adayı anakaradan ayıran ve okuyarak iki yanı keskin bir hançerle karış-
Eğriboz Körfezini doğu-batı doğrultusunda tınrlar. Tarikata girecek çocuklar, aynı
ikiye bölen Euripos (Evripos) adlı boğazın kaptan suyu içer; bu eylem, kast ayrım-
en dar yerinde kurulmuştur. Boğaz bu lannın ortadan kalkışını simgeler. Törenden
noktada, genişliği ancak metrelerle ölçüle- sonra oğlan çocuklar Singh (Aslan), kızlar
cek kadar daralır. da Kaur (Dişi Aslan) soyadını alır.
Khalkis, Tesalya, Trakya, Makedonya ve Erkeklerde, Khalsa’nın simgesi olan beş
Attika’dan gelen ticaret yollarının birleştiği K’nin bulunması gerekir. Bunlar, kesa (saç
yerde kurulmuştu. Lelanton Savaşı’nda (İO ve sakal), kangha (tarak), kaçç (kısa panto-
8. yy) komşu Eretria’yı yenilgiye uğratarak lon), kara (çelik bilezik) ve kirpan’ân (iki
Leİanton Övasını ele geçirdi. Khalkis’te yanı keskin hançer). Ayrıca, tütün ve içki
yaşayan İonyalılar Sicilya, İtalya, Suriye ve içmemeye, çatka (tek bir darbeyle öldürü-
Khafkidiki Yarımadasında birçok koloni len hayvanın eti) dışında et yememeye, zina
kurdular. Kent, İÖ 506’da Boiotialılann yapmamaya ant içerler,
yanında Atina’ya karşı savaştı, ama yenilgi- Khalsa tarikatı 1699’da, Guru Gobind
ye uğrayınca topraklan Atina’dan gelenler Singh tarafından Anandpur’da kuruldu. O
arasında paylaşıldı. İÖ 479’da da Plataia’da dönemde Sihler, Hint-Türk İmparatorluğu
Perslere karşı savaşan Khalkis, daha sonra yönetiminde büyük baskılara uğradığından,
Delos Birliği’ne katıldı ve İÖ 441’e değin tarikat savaşçı bir nitelik taşıyordu. Çok
Atinalılara karşı çeşitli ayaklanmalara öncü- kısa bir sürede 80 bin kişiyi toplayan tarikat
lük etti. Aristoteles Khalkis’te ölmüştü (İÖ Sih dininin önderliğini üstlendi. Khalsalara
322). katılmayan ve saçlarıyla sakallarını kesmeyi
Kent Roma Döneminde büyük önem ka- sürdüren Sihler, Sahacdhariler (Kabul Et-
zandı. Ama Romalılarla yaptıklan son sa- meye Yanaşmayanlar) olarak adlandınldı.
vaşta Akhalara katılınca (İÖ 146), Roma Khalsa adı ise, Arapça kökenli olan ve
yönetimi kente karşı misillemeye girişti. Farsça aracılığıyla Sihlerin diline de giren
Isa’dan sonraki ilk dönemlerde Euripos “halis” sözcüğünden türemişti. Khalsalarla
adıyla biliniyordu. Yaklaşık 1209-1470 ara- Sahacdhariler arasındaki aynlık bugün de
sında Venediklilerin kurduğu Negroponte sürmektedir.
Krallığı’nın başkenti oldu ve bu konumunu,
1470’te Osmanlı yönetimine girene değin ^ sürdürdü. 1830’da Yunanistan Krallığı’na „ Mushu – ö. 21 Şubat 1923, Serowe, bağlandı ve 1940-44 arasında Alman işgalin- Bechuanaland [bugün Botsvana]), Afrika de kaldı nın güneyindeki Mangvatolann (Bamangva-Khalkis, II. Dünya Savaşı’ndan sonraki tolar) şefi. Bölgedeki İngiliz sömürge yöne-hızlı gelişimini ve refahını, Atmalıların ilgi yaPrmŞt,r- . gösterdiği bir tatil yöresi olmasına ve yoğun , ,ta Hıristiyan oldu. Kabile içinde ba-tanmsal ticaretine borçludur. Kent bir canlı basından daha fazla sevilen Khama babası-hayvan ve tereyağı pazandır. Avlön’daki nln yandaşlarıyla 10 yıldan fazla süren bir çimento fabrikasının üretimi, yerel limanlar iktidar mücadelesinden sonra 1875 te aracılığıyla dışan satılır. Bugünkü Khalkis, Mangvatolann şefi oldu. 1885 te Bechuana-Kastro denen eski kent üe damıtımevlerinin ve land’ın Ingiltere’nin protektorası olduğunu tanm araçlan üreten fabrikaların bulun- ln e^.- Kuzey sınırlarını Lobengula nın duğu sanayi bölgesi Proâstion’dan oluşmak- önderliğindeki Matabele^ Devleti nin (butadır. Antik kentten günümüze hiçbir kalın- 6J*n Zımbabve’de), doğu sınırlannı ise tı ulaşamamıştır. Eğriboz’daki düzensiz Transvaal ^ Boer Cumhuriyeti nın (bugün Evripou gelgit akıntısı, günde altı-yedi kez Güney Afnka Cumhurıyetı’nde) saldırıla-(bazı mevsimler daha da sık) yön değiştirir; nndan korumak için Ingiltere yle işbirliği bu, çok ender rastlanan bir doğa olayıdır. yaptı. Matabelelerın büyük bir yenilgiye İÖ 41 l’den başlayarak Eğriboz’u anakaraya uğratıldığı savaşta (1893) Ingiltere’ye askeri bağlayan birçok köprü yapılmıştır; bunların destek verdi. 1895’te Ingiltere’ye giden sonuncusu olan ve 1962’de tamamlanan Khama, bu ülkenin Bechuanaland ı Ingiliz açılır kapanır köprü günümüzde de kullanıl- Şüney Afrika Kumpanyası’nın denetımin-maktadır. Nüfus (1981) 44.825. dekl bölgeye katma gınşımını engellemeyi
başardı. Böylece kumpanyanın Bechuana-