BİLİŞİM SÖZLÜĞÜ BİLGİSAYAR KULÜBÜ
İNGİLİZCE : FLOPPY DİSK TÜRKÇE ¡YUMUŞAK DİSK. DİSKET AÇIKLAMA ¡Yardımcı bellek vazifesi gören ve eğilip bükülebilen bir kılıf içindeki manyetik bilgi birimi
İNGİLİZCE :FLOW CHART
TÜRKÇE :AKIS ÇİZENEĞİ
AÇIKLAMA ¡Program akışının
diyagramlarla gösterilmiş biçimi
İNGİLİZCE ¡FORMAT TÜRKÇE ¡BİÇİM, DESEN AÇIKLAMA ¡Verilerin herhangi bir ortam için düzenlenmesi işlemi
İNGİLİZCE ¡FORTRAN TÜRKÇE ¡FORTRAN AÇIKLAMA ¡Formula traulator’un lusa adı. Yaygın olarak kullanılan ilk bilgisayar programlama dili
İNGİLİZCE ¡FREQUENCY TÜRKÇE ¡SIKLIK AÇIKLAMA ¡Periyodik bir sinyalin tekrar etme hızı
İNGİLİZCE .GATE TÜRKÇE ¡GEÇİT, KAPI AÇIKLAMA ¡Belli girdiler için çıktılar üreten sayısal devre. Basit mantıksal fonksiyonlar kendilerine karşılık gelen geçitlerle gerçekleştirilir And, or, ■and, not.
İNGİLİZCE ¡GLOBAL VARIABLE TÜRKÇE ¡KÜRESEL DEĞİŞKEN AÇIKLAMA ¡Çok parçalı programlarda her parçada kullanılan değişkenler.
İNGİLİZCE ¡HALT TÜRKÇE ¡DURMA AÇIKLAMA ¡Programın normal ya da hatalı olarak durması
İNGİLİZCE ¡HARD COPY TÜRKÇE ¡BASILI KOPYE, BASILI ÇIKTI AÇIKLAMA ¡Program kodlarının ya da çıktılarının kağıt üzerinde alınması
İNGİLİZCE ¡HARDWARE TÜRKÇE ¡DONANIM AÇIKLAMA ¡Bilgisayarı oluşturan fiziksel birimlerin tümüne verilen ad.
İNGİLİZCE ¡HEAD TÜRKÇE ¡KAFA AÇIKLAMA ¡Manyetik bir ortama bilgi yazan ya da silen küçük elektromanyetik aygıt.
İNGİLİZCE ¡HEURISTIC TÜRKÇE .BULUŞSAL AÇIKLAMA ¡Problem çözümünde daha çok deneme yanılmaya dayanan bir yöntem. Algoritmanın tersine buluşsal yöntem çözümü garanti edemez.
İNGİLİZCE ¡HEXADECIMAL NOTATION TÜRKÇE ¡ONALTILI GÖSTERİM AÇIKLAMA ¡Onaltı rakam kullanılan sayı sistemi. İlk on rakamdan sonra A, B, C, D, E ve F hart’lerijde rakam olarak kullanılır.
İNGİLİZCE ¡HIGH-LEVEL LANGUAGE TÜRKÇE ¡YÜKSEK DÜZEYLİ DİL AÇIKLAMA ¡Bilgisayarlan programlamak için makine dii yerine kullanılan ve insan dillerine daha yakın olan programlama dilleri. Bu dillerde yazılmış olan programlar derieyidlcr ya da yorumlayıcılar tarafından makine diline çevrilir. İNGİLİZCE ¡HOST
COMPUTER TÜRKÇE ¡ANA
BİLGİSAYAR AÇIKLAMA ¡Çok kullanıcılı bilgisayar sistemlerinde kontrolü sağlayan ve bilgilerin depolandığı merkez bilgisayar.
İNGİLİZCE ¡HYBRID
COMPUTER TÜRKÇE ¡KARMA
BİLGİSAYAR AÇIKLAMA ¡Sayısal ve örnekse! cihazlardan oluşan bilgisayar sistemi.
İNGİLİZCE ¡IDENTIFIER TÜRKÇE ¡BELİRTEN AÇIKLAMA ¡Bir değişken, fonksiyon ya da yordam adı olarak kullanılan, harfler ve rakamlardan oluşan kombinasyon
İNGİLİZCE ¡IGNORE
CHARACTER TÜRKÇE ¡UNUT
KARAKTERİ AÇIKLAMA ¡Yapılan bir işlemin dikkate alınmamasını ya da iptalini gerçekleştirmek üzere kullanılan karakter.
İNGİLİZCE ¡IMPLEMENTATION
TÜRKÇE ¡GERÇEKLEŞTİRME
AÇIKLAMA ¡Bir sistem ya da programın başka bir sistem şartlarına göre çalıştırılması.
İNGİLİZCE ¡IMPLIED
ADDRESSING TÜRKÇE ¡ÖRTÜK
ADRESLEME AÇIKLAMA ¡Herhangi bir adresin söz konusu olmadığı komut sistemi.
İNGİLİZCE ¡INCREMENT TÜRKÇE ¡ARTIM, ARTIŞ BÜYÜKLÜĞÜ AÇIKLAMA ¡Program sayacının artması
İNGİLİZCE ¡INCREMENTAL COMPILER TÜRKÇE ¡ARTIMLI DERLEYİCİ AÇIKLAMA ¡Her komutun anında derlediği, fakat komutların tümünün derlenmesine gerek duyulmadan silme ya’dadüzeltme işlemlerinin yapılabildiği, derleyici ve yorumlayıcı arasındaki çevirici.
İNGİLİZCE ¡INDIRECT
ADDRESSING TÜRKÇE ¡DOLAYLI
ADRESLEME AÇIKLAMA ¡Belirtilen bellek adresinde arzu edilen bilginin bulunduğu bellek adresinin bulunduğu adresleme sistemi.
İNGİLİZCE ¡INFORMATION RETRIEVAL TÜRKÇE .’ BİLGİ ERİŞİM AÇIKLAMA ¡Bilginin, istenildiğinde kolayca erişebilmek üzere saklanması işlemi.
İNGİLİZCE ¡INITIALIZE TÜRKÇE ¡BAŞLATMAK AÇIKLAMA ¡Sistem ya da programın başlangıç durumuna getirilmesi
İNGİLİZCE ¡INPUT TÜRKÇE ¡GİRDİ AÇIKLAMA ¡Veri ya da bilgilerin
bilgisayar sistemine girilmesi.
Emrehan HALICI
■ALIK 1985
33
Şok silahının çalışması: filden (1) gelen akım, düğmeye (2) basınca akımı vuruşlara çeviren osUalör-lere (3) akar. Kondansatörler (4) vuruşları emin dalga formları haline getirir ve timer (5) belirli aralıklar la akım verir. Transformatör (6) son şoku sağlamak için akımı artırır.
ELEKTRİK SOKU VE İNŞÂN
Bir habere göre New Yorklu beş polis memuru, şüphelilerin sorgulanmasında şok silahı kullanmakla suçlanıyorlar.
Bu gibi araçlar ne derece tehlikelidir? Acı vermenin ötesinde, kalıcı bir sakatlık bırakabilirler mİ?
New Yorklu polislerin, vücuda direkt olarak bastırılmış İki elektrod yoluyla birkaç saniye boyunca kesik kesik, yaklaşık 50.000 voltluk elektrik veren Wr Nova XR–5000 kullandıkları İddia ediliyor. Voltaj yüksek olmakla beraber amper çok düşük olduğundan, toplam elektrik enerjisi (voltaj x) halı üzerinde yürünerek yaratılan statik elektriklenmeden daha fazla değildir. Ayrıca, üretilen akımın frekansı saniyede 24.000 den daha fazla olmaktadır, insan vücudu böyle yüksek frekansa karşı duyarsızdır.
Buna rağmen doktorlar, sinir ve kas bozukluklarının, yıldırım çarpması veya yüksek voltajlı elektrik teline dokunma gibi önemli şoklardan yıllar sonra ortaya çıktığı konusunda bazı bulgular elde edildiğini söylemektedirler. Ayrıca bilinmeyen etkiler de olabilir. Nöroloji uzmanı Justin McArthur, Nova’nın bir gönüllü üzerinde denenmesi sonunda şok sırasında elektriksel faaliyetin kalp veya beyinde bir değişiklik yapmadığını saptamıştır. Fakat deneğin şoktan sonra neden solgun ve yorgun olduğunu çözememiştir.
yine de, uzun vadede hasar görme olasılığı uzak bir ihtimal olarak görülmektedir. Nova’nın hayvanlar üzerinde uygulanması çalışmalarını yöneten Nebraska Üniversitesi Tıp Merkezinden Dr. Robert Stratbücker, Yıldırım veya yüksek gerilime çarpılan insanlarda görülen etkiler farklıdır. Orada yüksek akım ve yüksek voltaj sözkonusu, dolayısıyla etkisi de o derecede fazla olmaktadır.
DISCOVER’dan çeıi: İsmail YILDIRIM
lirleyelim. Kaymanın başladığı anda x-ve y-yön-terindeki dinamik denge şartları şu şekilde yazılabilir:
— Mg sin 6+~Mu2~+~Mg SinO – -/Vu>2- – i1
3 3 3 3 3 6
N + —M — – • – – -M — – – -Mgcos0- -Mqcos 6= 0
3 dt3 3 3 dt6 3 3 (2)
Çubuğun açısal hızını (u) bulmak için enerjinin ko-runumundan faydalanalım:
-lu2 + — Mg—sinQ~~Mg~sin ti- 0 … (3)
2 3 6 3 3
Çubuğun 0 noktası etrafındaki eylemsizlik momenti, “I = ~^L2” yukarıdaki denklemde yerine konulduğunda ve gerekli sadeleştirme yapıldığında açısal hız
u2 L = 3g sin 0 ••• olarak bulunur.
Açısal ivmeye yerçekiminin yarattığı dönme momenti neden olmaktadır:
2 i n 1 u L . , du
—Mq—cos0—Mq~cosO = / _ veya
3 3 3 6 dt
fo-2-ScosO … W
dt 2 L
2.. 4., ve 5. denklemler birlikte ele alındığında
kaymanın başladığı andaki açıO = arctg (—n) olarak bulunur.
DOĞRU YANITLAR MATEMATİK: Turan ÖZDEMİR. Haşan KARABULUT, Murat Emre VEYSOĞLU. Necml BUĞDAYCI (ANKARA).
FİZİK:
Bu okuyucularımızın ödülleri adreslerine postalanmıştır.
MLIK 1985
35
İŞTE
DOGA
□ Halk arasındaki adı Fare Balığı olduğu İçin yenmeyen eti çok lezzetli |Chlmaera mons-trata), yoğun b(r tanıtma çabasıyla “Bal Balığı”, veya Gümüş Balığı” adı verilerek tüketilmesi özendlrllmektedlr. Eti oldukça lezzetli kimi yılanlar özellikle çıngıraklı yılan tüketiciye sunulmadan önce balıklar hakkında kimi yerleşmiş kanılardan vazgeçilmesi Oünya’nın karşılaştığı açlık tehlikesini giderebilir.
□ Nlkobar güvercini (Caldenas nlcobarka), kabukları taş gibi sert cevizleri bütün olarak yutar ve sindirmek İçin cevizleri midesi İçinde kırabilir.
□ Yağmur yılanı (Ollgocep-halus caeruleus) yumurtladıktan sonra, yumurtalar İlk büyüklüklerinin İki katı kadar büyürler.
□ Artık, yaşamını Afrika Sahra çölünün güneyindeki dar bir bölgede sürdürmek zorunda kalan zürafa (Glraffa Camelopardalis) 6 m. boya 9-10 yaşlarında ulaşır. Doğa da serbestçe dolaşan kimi erkek zürafaların (Glraffa Camelopardalis tl-ppelsklrch!) 7 m. ye kadar boylandıkları söylenir.
□ Doğa’da “blrarada yaşamak” veya “birlikte varolmak” İlkesinin uygulaması, ladin ağacında bulunan kuş-lann aşağıdaki durumlarıyla mümkün olmaktadır: 1) Sinek Kapan (Flcedula alblcollls) dallarda durup bekler, gelen geçen sinek, kelebek v.s. avlar, 2) Ağaçkakan (Pkus vlrldls) ağaç gövdesinde güçlü gagasıyla delikler açar, bulduğu böcek, tırtıl, böcek v.s. kaparak yer, 4) Çapraz Gaga (Loxla curvlrost-rata) tohumlan ve kozalaklardan çıkardığı tohumları yer, 5)
Çalı kuşu (Regulus regulus) Avrupa’nın beş gramlık en küçük kuşudur. Çok ince uç dallara gidebildiği İçin buralardaki böcek ve sinekleri avlar, 6) Tırma-şık kuşu (Certhia famlllaris) gövde ve kalın dallar üzerinde koşar, çatlak ve yarıklarda bulduğu larva, tırtıl ve böceklerle geçinir.
□ Demir akasyası (Acada pe-ule) Avusturalya çöllerinin kalbinde ancak İki yerde yetişir. Odunu o kadar serttir kİ yerliler savaş gereçlerini yapmak için bu ağacı kullanırlar.
□ Mavi amazon papağanı (Amazona aestlva) 90 yıl yaşabilmektedir.
□ Havlayan kurbağa (Eleut-herodactllus augustl) Brezilya da yaşar. Üst göz kapakları boynuz gibi uzamıştır. Isırdığı bir atı bile öldürebilecek kadar zehirlidir.
□ Gerçek karabaşotu (Holos-tachys caspla) bir çöl bitkisidir. Kökleri, toprağın dışındaki gövde boyunun 15 katı uzunluktadır.
36
BİLİM ue TEKNİK
□ Katil an (Apls melllfera scutellata) Afrika kökenlidir. Yapı ve görünü; yönünden Avrupa balansından (Apls melllfe-raj hemen hemen farksızdır. Uzmanlar bile ancak saldırgan davranışlanndan ve uzun zaman İsteyen gözlemlere dayanarak katil anyı tanırlar. İğnelerini balansı gibi 4 değil 8 kez kullanabilirler. 5-6000 katil an, bir tavşanı bir dakikada öldürebilirler. Balanlanndan çok hızlı ve daha uzak mesafelere uçabilirler. Larvalanna yedirdikleri İçin alınacak bal miktarı az olur. Batanlarından daha sık oğul verdikleri İçin hızla çoğalırlar. 1956 yılında Afrika’dan balansı İle çaprazlanmak üzere Brezilya’ya getirilen katil arıların kovanlarından kaçırılmasıyla korku veren yayılmaları başlamıştır.
□ Goveşka (Percottus gleh-nl| 24 cm ye kadar boylanan bir balıktır. Böcek larvalarıyla beslenmesi, özellikle sivrisinek larvalanna düşkünlüğü sıtmanın kökünden kazınmasında etkili olabilir. Oksijeni az ve 15-20 derecelik sularda yaşabilmesi önemini artırmaktadır.
□ Kakum (Mustela ermlnea) aynen Gelincik görünümündedir. Postu kışın bembeyaz yazın kestane rengi olur fakat kuyruğunun ucu her zaman siyah kalır.
A ‘
“ Aslında kanatlan açık renk ve üzerinde rasgele dağılmış siyah benekleri bulunan Huş Bükücü Kelebeği |Blston betula-rlaj gündüzleri açık renk zeminlere konar. Bu durumu dolayısıyla kolay farkedllmez ve düşmanlarından korunmuş olur. 19. ncu yüzyıl ortalann-da İngiltere’de sanayinin gelişmesi çevreyi büyük ölçüde kirletti ve bu arada ağaçlar da siyaha yakın koyu renkli bir görünüm aldılar. Çevredeki bu değişiklik. Huş Bükücü’yü de adeta boyayıp koyulaştırdı. Çünkü doğal düşmanlanndan ancak böyle bir mutasyonla korunabilir oldu.
□ Ay faresi (Gymnura gymnura) kendini korumak İçin keskin soğan kokusu çıkararak düşmanlarını kaçırır.
□ Para İle değer biçilen en kıymetli hayvanlar yarış atlarıdır. Bunlardan birinin 1980 yılı fiyatı 30 milyon dolar olarak saptanmıştır. Yarıştırılarak üzerlerinden para kazanılan hayvanlar dışında sadece ziyaretçilere gösterilmek için kullanılan Dev Panda (Alluropodo melanoleuca) yavrusu için 1.5 milyon dolar değer biçilmiştir.
□ Baca süpürücü (Chaetura pelagkaj kanatlarını aynı zamanda değil, bir birini bir ötekini sıra ile çırpan tek kuştur.
□Yakın zamanda mini yarasanın bulunuşuna kadar Cüce So-reks |Etrusk-slvrlburun faresi, Sorex mlnltus) dünyanın en küçük memelisi olarak bilinirdi. En büyük memeli İse Mavi balinadır. (Balaenoptera mus-culus). Büyüklükleri orantılı olarak çizilen at (Equus cabal-ius) ayağı İle Soreks ve at İle mavi balina karşılaştırılınca, Soreks at nalının bir çivisi ve at balina gögüs yüzgeci büyüklüğündedlr.
□ Çin sığırcığı (Acrldotheres trlstis) serbest yaşamında son derece saldırgan bir kuştur. Bu sebeple bir zamanlar Amerika’ya İthali yasaklanmıştır. Fakat son günlerde yapılan araştırmalar onun da papağanlar gibi kelimeleri öğrenebildiğini hatta anlamlı cümleler kurabildiğini göstermektedir.
Hazırlayan ve Resimleyen:
Erdoğan SAKMAIY
‘AAUK 1985
57
