DiKDAĞ

DiKDAĞ

DiKDAĞ, Orta Kafkaslar’da dağ, sıradağların ikinci doruğu; 5 198 m. Dikdağ’a ilk olarak A. F. Mummery ve Heinrich Zur-flüh 24 temmuz 1888’de tırmandılar. Güneybatı sırtından tırmandılar; doğu sırtı 1953’te fethedildi. Doğu sırtına sovyet dağcılarından meydana gelen bir ekip tırmandı. Dikdağ-Koşandağ yolu en uzun yollarındandır; en çetin bölümü olan batı-doğu yönünde 1936’da alman, 1938’de de sovyet dağcıları tarafından aşıldı. (L) DİKDÖRTGEN blş. i. Mat. Kenarları ikişer ikişer birbirine dik ve paralel olan dörtgen. (Esanl. DİK PARALELKENAR.) [Bk. ANSiKL.] || Dikdörtgenler prizması. Bk. PRİZMA.
— Deneysel psikol. Dikdörtgenler yanılsaması, bir dikdörtgenin uzunluğunu, olduğundan daha fazla sanmaktan ileri gelen optik yanılsama. Bk. ANSiKL.
— ANSİKL. Mat. Bir dikdörtgen’de, karşılıklı kenarların orta noktalarını birleştiren birbirine dik iki simetri ekseni vardır. Bu eksenlerin kesim noktası aynı zamanda köşegenlerin de kesim noktasıdır, bu noktaya simetri merkezi denir. Dikdörtgenin dört açısı da dik açıdır ve köşegenleri birbirine eşittir. Dikdörtgenin alanı, tabanıyle yüksekliğinin çarpımına eşittir.
— Deneysel psikol. Piaget, dikdörtgenler yanılsaması’ nın nicel değişmelerini, bir yandan şeklin boyutlarına, öte yandan da denenen kişilerin yaşlarına (yetişkinlerde önemi çok daha azdır) göre inceledi. Bir dörtgen alalım (bk. şekil). Bu dörtgenin yüksekliği (düşey kenarı veya genişliği) A sabit sayısı, tabanı da (yatay kenarı veya uzunluğu) değişen B sayısı olsun. B, A’dan küçük, büyük veya A’ya eşit olabilir.
B< A
B > A
Buna göre, deneylerden şu sonuçlar çıkarılmıştır:
1°) B<A ise, A olduğundan büyük tahmin edilir. Bu büyüklük B küçük olduğu oranda
artar;
2°) B = A ise, şekil dikdörtgen değil, bir karedir ve yanılsama olmaz;
3°) B>A olduğu takdirde, A ne oranda küçükse B de o oranda büyük görülür. Yanılsamanın büyüklüğü (E), A ile B arasındaki gerçek farkın, en küçük elemanın (A veya B) çarpımıyle doğru orantılı ve dikdörtgen’in yüzeyi ile ters orantılıdır.
Bu da aşağıdaki şekilde formüllere bağla-
B<A ise, E —
(A—B) B
B>A ise, E =:
AB
(B—A) A AB
A—B
B—A
B
Bu iki formül hiperbolü çizmeğe yarar. (B = A ise deneysel sonuçlarla çakışır: E = 0) [L]