DİYAFRAM
DİYAFRAM
DİYAFRAM i. (yun. diaphragma, bölme’- den fr, diaphragme’dan). Anat. Memelilerde göğsü karından ayıran kas. (Bk. ANSİKL.) |j Diyafram alt atardamarları, diyaframın tam altındaki aort kesiminden ayrılıp diyaframın alt yüzüne dağılan atardamarlar. (Böbrek* üstü bezlerine giden üst atardamarlar bun¬lardan doğar.) ¡I Diyafram alt toplardamar¬ları, diyafram alt atardamarlarına eşlik eden toplardamarlar; diyafram deliği hizasında alt anatopl ar damarın ön yüzüne bitişerek ağızlaşır. |[ Diyafram altı, diyaframın altın¬da bulunan. (Diyafram altı apseler karın enfeksiyonlarının özgül bir seklidir.) J| Di¬yafram kubbeleri, diyafram merkezinin sa¬ğında ve solunda bulunan kubbemsi kısım¬lar, (Röntgende yassı iki kubbe gibi görün¬dükleri için bu adı alırlar. (Sol kubbe kara¬ciğeri örten sağ kubbeye göre daha alçak¬tır.) |l Diyafram merkezi, diyafram kasının orta kısmı. |f Diyafram sinir ağı, sağ di¬yafram sinirin arka dalı ile güneş sinir ağı¬nın ve kaburgalar arası sinir tellerinin bir¬leşmesinden oluşan sinir ağı. (Diyafram si¬nir ağı yalnız sağ tarafta bilinir.) J| Diyaf¬ram sinir düğümü, diyafram sinir ağının yo¬ğun yeri. || Diyafram sinirleri, boyun si¬nir ağından ayrılarak boyundan geçip göğse inen ve diyaframı devindiren sinir dalları.
|| Diyafram iist atardamarı} meme iç atar-damarından diyaframa giden kol. || Diyaf¬ram zarı, göğüs zarının diyaframı örten parçası.
— Bot. Su ve bataklık bitkilerinde, dü¬ğüm noktası bölgede, sap kabuğundaki hava kovucuklarını kapayan enine hücre çeper¬lerine verilen ad, || Bir kapsül içindeki mey¬veleri birbirinden ayıran bölmelerin her biri.
— Elektr, Elektrokimyasal işlemlerin yapıl-dığı kapları kısımlara ayıran ve molekül¬leri geçirmediği halde iyonları geçiren böl¬me. (İki sıvılı pillerde bu bölme, gözenek¬li maddelerden seçilir.)
— Opt. ve Foto. Bir ışık demetinin çevre¬sini sınırlamak için, ışık geçirmeyen bir lev¬ha üzerinde açılan delik. Bk. ANSİKL.
— Patol. Diyafram fıtığı, karın içi organ-larının göğüs boşluğuna geçmesine sebep
olan diyafram delikleri. (Bk. AN’SİKL.) |j Diyafram zarı İltihabı, diyafram zarında meydana gelen iltihap.
— Teknol. Makine veya çeşitli âletlerde, boruları birbirinden ayıran yatay bölmelerin her çeşidine verilen genel ad. Bk. ANSİKL.
— Tıp. Diyafram düşüklüğü, diyaframın orta kısmının düşüklüğü; bazen bağırsak düşüklüğü ile beraber olur.
ANSIKL. Anat. Diyafram, göğüs boşluğu ile karın boşluğunu birbirinden ayıran kas- kiriş karışımı bölme seklinde bir tek yassı kastır; dışbükeyliği yukarıya doğru yayvan ve yassı bir kubbe şeklindedir. Diyaframın kubbesi düzgün değildir; ortasında yüreğin oturduğu bir çukurluk bulunur; bu çukur¬luk diyaframı biri sağ biri sol olmak üze¬re iki bölüme ayırır. Sol taraftaki sağdaki¬ne göre daha aşağıdadır; soluk verince dör¬düncü kaburga aralığına kadar yükselir. Di¬yafram ayrıca iki kısma aynlır: ortadaki kirişli kısma diyafram merkezi, diyafram merkezini göğüs boşluğunun alt deliğine bağlayan kas demetlerine de etil çevre kası denir.
Diyafram merkezi, sedef renginde ve yonca şeklinde kirişsi bîr tabakadır; yonca yap-raklarının birleştiği yerde (ortaya doğru sağda) alt anatoplardamarın geçtiği bir de¬lik bulunur. Diyaframın etli çevre kısmı kas demetlerinden oluşur; bu demetler önde gö¬ğüs kemiğinin kılıçsı çıkıntısına, yanlarda son alt kaburga yayına, arkada diyafram direği denen iki kaim kas demeli ile bel o- murlarına tutunur. Diyafram direği denen bu iki kas 8 şeklinde çaprazlanarak iki de¬lik meydana getirir; deliklerin arala¬rından yemek borusu ile mide-akdğer sinir¬leri, arkadaki lifli alandan aort ve göğüs kanalı geçer. Diyaframda, çeşitli bağlantı noktalarında yer alan diğer birtakım delik¬lerden de büyük sempatik sinir ile diğer iç organ sinirleri ve azigos toplardamarlar ge¬çer. iki diyafram siniriyle yönetilen diyaf¬ram, soluk almayı sağlayan başlıca kastır. Diyaframın kasılmasıyle göğüs boşluğunun üç boyutu birden büyür.
— Opt. ve Foto. Vanalı diyafram, ortasın¬da çapı kalibreli bir delik bulunan ve ka¬rartılmış madenden yapılan bir levhadır; bu levha, objektif çerçevesinin aralığından t- çeri sürülür. İrisİi diyafram, bir ucu objek¬tif çerçevesine tutturulmuş, öbür ucu ise bir yüzük aracılığı ile hareket ettirilen daire biçiminde ince levhalardan yapılmıştır; lev¬haların merkeze yaklaşmaları veya merkez¬den uzaklaşmaiarıyle objektif açıklığı ayar¬lanır. Paris’te toplanan milletlerarası fo¬toğrafçılık kongresinde (1900) alınan bir karara göre, diyafram derecelenmesi bağıl F/n açıklığına göre yapılır: böylce, bir açıklıktan diğerine geçmekle poz süresi bir öncekinin iki katma eşit olur.
Bağıl açıklık (derecelenmeler):
F/l F/l,4 F/2 F/2,8 F/4 F/5,6 F,8… bağıl poz süreleri:
I 2 4 8 16 32 64…
— Patol. Diyafram fıtığı çoğu zaman ye¬mek borusu deliğinde görülür; buradan mi¬denin az çok büyük bir kısmı geçer; bu bo¬zukluk ameliyatı gerektirebilir. Diyafram fıtığı, diyaframın yukarı doğru kannlanma- sıyle karıştırılmamalıdır. Karınlanma, di¬yafram merkezinin tıkanması yüzünden bir kubbenin göğüs boşluğuna doğru aşın de¬recede yükselmesidir. Diyafram karınlan- ması bazen karın içindeki organların fizyo¬lojisinde önemli bozukluklara sebep olur; özellikle sol tarafta olduğu zaman mide dön¬mesine yol açabilir. Diyafram karmlanma- sınm tedavisi çok zordur.
— Teknol. Diyaframlar, piston kursunun yetersiz olduğu, mutlak bir geçirmezliğin is-tendiği ve bu geçirmezliğin kendilerine te¬mas eden akışkanlardan etkilenmeyen plas¬tik bir madde (kauçuk, deri v.b.) ile sağla¬nabildiği bütün uygulama alanlarında pis¬ton yerine kullanılabilir. Meselâ, bağ püt- verizatörleri için diyaframlı pompalar ya¬pılır.
¦ Dlyaframlanıak geçi. f. Opt. vc Fo¬to. Bir diyafram sokarak veya iris diyaf¬ramını kısarak ışın demetinin dış tarafın¬daki ışınlan tutmak. || Bir objektif diyaf¬ramının açıklığını azaltmak. (L) DİYAGENEZ i. (fr. diagenese’ûtn), Jeol. Bir
400
diyapir
çökelin durulduktan sonra, meselâ sızan su-
lar gibi dış etkenlerle uğradığı değişim. Bu
etkenler çökeli çoğunlukla pekiştirir. (Ku-
mun kumtaşı, kireç çamurunun kireçtaşı
v.b. haline gelmesi.) [M