DİYAGRAM
DİYAGRAM
DİYAGRAM i. (yun. diagramma’dan fr. di¬agramme). Belirli bir olayı temsil etmeğe ya¬rayan grafik biçim. (Eşanl. GRAFÎK.)
– Bot. Çiçek diyagramı, bir çiçekteki kı¬rımların sayısını ve durumunu gösteren bir çeşit plan. Bk. ANSİKL.
— Dy. Trenlerin çeşitli manevra ve hare-ketlerinin bir grafikle gösterilmesi. Zamanı apsis, alınan yolu da ordinat olarak kabul eden dik koordinat sistemine göre çizil¬miş bu diyagram da istasyon ve kavşaklar da gösterilir, (GRAFİK de denir.)
— tstat. Bazı istatistik serilelim gösterme¬ğe yarayan şekil ve cetveller. (Bk. AN- S1KL.) || Bölümlü diyagram, bir dairenin parçalara bölünmesi yoluyle bir dağılışı göstermek için yapılan diyagram. || Çizgi seklinde diyagram, temsil edilecek serinin terimleri ile orantılı uzunlukta yatay veya düşey çizgilerden meydana gelen diyagram.
|| Sütun şeklinde diyagram, yüzeyleri, tem¬sil edilen “terimlere oranlı olan yatay ve dü¬şey dikdörtgenlerden meydana gelen diyag¬ram.
— Kim. Kimyasal bir sistemin, şu veya bu özelliğini çevre sıcaklığına, bileşimine v.b. bağlı olarak belirten grafik. (Bk. ALAŞİM.)
— Maden. Madenlerin, alaşımların veya malzemelerin fiziksel özelliklerini belirli faktörlere (ısı, kimyasal bileşim v.b.) bağlı olarak veren grafik.
— Mat. Venn diyagramı, dikdörtgenle gös-terilen bir karşılaştırma düzleminin bölüm-leri olarak kabul edilen cümleler üzerinde yapılan birleştirme, ara kesitini bulma v.b. gibi çeşitli işlemlerin grafiği. (Bazı durum¬
larda, karşılaştırma düzlemini gösteren dik-
dörtgenin çizimi verilmez.)
Mekan. Bir motorun silindirindeki ha-
reket ettirici akışkanın geçirdiği değişiklik-
leri gösteren grafik. (Apsisler pistonun yer
değiştirmelerini, ordinatlar ise her andaki
basıncı gösterir. Diyagram birtakını gös-
tergeler aracılığı ile çizilir. Sınırladığı yü-
zey, yapılan işle, yani silindir içindeki a-
kışkanın yaptığı işle orantılıdır.) || Diyag-
ram kaydedici, bir buhar makinesine takı-
labilen ve diyagram’lar çizen âlet. || Dairesel
diyagram, bir buhar makinesindeki dağıtı-
mın çeşitli safhalarını veya bir patlamalı
motor çevriminin çeşitli zamanlarını bir daı-
re üzerinde gösteren ölçekli plan.
Metalürji. Ergime diyagramı, alaşımla-
rın, ergime başlangıcında (solidus) ve so-
nundaki (liı/uidus) sıcaklıklarını bileşimleri-
ne bağlı olarak veren grafik.
— ANSİKL. Bot. Çiçek diyagramı’nda her
kesim tamamen teorik şekillerle gösterilir:
çiçek çevresindeki kısımlar (çanak ve taç
yapraklar) birer yayla, erkek organlar baş-
çığın kesit çevresine benzer bir şekille, dışı
organ, içinde yumurtacıklar bulunan bir yu-
murtalık kesitiyle belirtilir. Diyagramdaki
çeşitli unsurların şekli ve boyutları çıçegm
bakışım tarzını anlamağa imkan verir. Ay-
nı halkadaki parçalar veya iki halkanın par-
çaları arasına konan birleştirme çizgileri kı-
sımların bitişik olup olmadığını anlamağa
yarar. Bir çiçeğin diyagramına ve boyuna
kesitine bakarak çiçeğin tümünü ve ayrıntı-
larını doğru olarak anlamak mümkündür.
Yaprakların sap boyunca dizilişi de bir di-
yagramla gösterilebilir; bunun için art arda
gelen boğumlardaki yapraklar enine bir ke-
sit üzerinde bir sıra izdüşüm olarak göste-
rilir.
İstat. Diyagram istatistikçilerden çok
halkın yararlanması için yapılır. Kolayca anlaşılabilmesi ve bilgi verebilmesi için faz¬la ayrıntılı olmaması gerekir. Sütun şeklin¬de diyagramda, göz, dikdörtgenlerin yüksek¬lik, genişlik ve yüzeyini aynı zamanda kar-şılaştırabilir. Çizgi ve sütunlar üst üste gelen kademeler şeklinde düzenlenebilir; böylece birçok istatistiği bir arada göz önüne sür¬mek mümkün olur. Bazı göz aldatıcı optik oyunların doğurduğu etki sayesinde, diyag¬ram. bir reklâm veya propaganda aracı ola¬rak kullanılır.