DNIEPER, rusça Dniepr, S.S.C.B.’de nehir

DNIEPER, rusça Dniepr, S.S.C.B.’de nehir

DNIEPER, rusça Dniepr, S.S.C.B.’de nehir. Beyaz Rusya, Rusya Sosyalist Federatif Sovyet cumhuriyeti ile Ukrayna topraklarından bir kısmını sular; 1 950 km. Dnieper, Valdai dağları yaylasının güneyinden doğar, Smo-lensk’e ulaşır, Beyaz Rusya’ya girer, bu cumhuriyetin doğu kesimini geçer ve Ukrayna’ya girerken, Polezya’nın (Pinsk bataklığı) sularını akıtan Pripiat ırmağını alır. Soldan Desna ırmağının da kavuşmasından sonra Kiev’e geçen nehir, Bodolia ve Vol-hinya yüksekliklerinin başlangıcı olan Dnieper yaylasını dolanarak geniş bir eğri çizer ve bir kıyı dilinin kısmen kapattığı bir haliç meydana getirerek Odessa’nm Doğusundan Karadenize dökülür. Dnieper’in büyük elektrik santralı Dnieproghes, Zaporo-jia’da, Volhinya kütlesinin sert kayalıklardan oluşmuş bir eşiğini aşan hızlı çavlan-ların alt kesiminde kurulmuştur. Aşağı yatağında nehir, önemli bir sulama ağını besler, bu ağın su ihtiyacı bir yandan da Ker-son’un yukarı kesimindeki Kakovka hidroelektrik tesisiyle sağlanmaktadır. Dnieper’in ortalama verdisi, aşağı kesiminde, 2 000 m3/s dir. Rejimi, Doğu Avrupa akarsularının rejimidir: kışın don sebebiyle suların azalmasını, ilkbaharda karların erimesi yüzünden büyük bir artış takip eder (mayısta aşağı kesimdeki verdi 5 000 m3/s’den fazladır), yazın meydana gelen azalma ise yoğun buharlaşmalardan doğar. (L)
Dnieper muharebeleri, S.S.C.B. ordusu tarafından 1943-1944’te alman kuvvetlerini bu nehrin batısına püskürtmek için yapılan bütün muharebelerin adı.
1941 Yazı sırasında Dnieper nehri bütün kesimlerinde alman orduları tarafından aşılmıştı. Orel, Harkov ve Rostov’dan başlayan sovyet yaz taarruzu, 1943 eylülünde Zaporoji’den Kiev’in kuzeyine kadar uzanan bir cephe halinde nehrin sol kıyısına ulaştı. Ekim başında Kızılordu sag kıyı üzerinde, biri Kiev’in kuzeyinde, biri Ka-nev’in güneyinde, üçüncüsü de Kremençug’-da olmak üzere üç köprübaşı kurdu. Şiddetli çarpışmalar sonunda nehrin Orha’ya kadar olan yukarı kesimine Kasım ayında ulaşıldı. Köprübaşını genişleterek Jitomir ve Korosten’e karşı saldırıya geçen (18 kasım) sovyet kuvvetleri, Manstein’in şiddetli karşı taarruzu önünde çok geçmeden geri çekilmek zorunda kaldılar. Ocak 1944’te Dnieper’in orta kesimi boydan boya Kızılordu tarafından geçilmiş, Kanev’de ve Korsun’-da nehri savunmaya çalışan alman tümenleri jmha edilmiş bulunuyordu (şubat 1944). Aşağı Dnieper kesimi ise Nikopol’den Ker-son’a kadar mart 1944’te Malinovski tarafından aşıldı (Bk. almanya-rusya savasi.) [l]
415
doblin ilmik
(denize.)
Nikolay DOBROLYUBOV