Ergenlik dönemini, çocukluk ve gençlik arasındaki fırtınalı bir geçiş sürecidir. Hem fizyolojik hem de psikolojik değişimler bir arada sürerken, duygu durumunda inişler çıkışlar ve kendini bulma çabası baş gösterir. Bu dönemde ergen anlaşılmadığı duygusunu çok yoğun yaşadığı, duygularını anlamlandırmada ve öfkesini kontrol etmekte zorlandığı çalkantılı bir döneme adım atmış sayılır. Peki, bu dönem nasıl daha sorunsuz ve kolay atlatılır? Psikolog Ezgi Başaran anlatıyor.
Bu süreci her ergen farklı atlatır. Ergenlik çağındaki çocuğunuzu başka çocuklarla kıyaslamak veya başka örnekleri değerlendirmek yerine, bir birey olma yolunda değişen duygu durumunun ona has olduğunu kabul etmek süreci kolaylaştıracaktır.
Çocuğunuzun duygularını bildiğinizi sanmak ve akıl vermek yerine neler hissettiğini sorarak duygu ve düşüncelerini ifade etmesi için alan oluşturabilirsiniz.
Geliştireceğiniz empati onun duygularını fark etmenizi sağlayacaktır. Empati kurma çabanızı çocuğunuz ile paylaşırken “Ben bu yaşlardayken…./Ben de aynı şeyleri yaşadım” şeklinde başlayan cümleler yerine “Neler hissettiğini anlamaya çabalıyorum, ….. konusunda ne düşünüyorsun? Seni anlamam konusunda bana yardımcı olur musun?” şeklinde ifadelerle daha yapıcı bir hale gelecektir. Çocuğunuzun duygularının ona özel olduğunu, benzerlerini yaşamış olsanız dahi aynı duygular ve süreç olmadığını göz önünde bulundurunuz. Böylece çocuğunuzun kendisini daha özel hissetmesini sağlayabilir ve onun duygu/düşüncelerinize saygı duyduğunuzu aktarabilmiş olursunuz.
Çocuğunuzun en çok ihtiyacı olan konulara kısaca göz atalım. Böylece çocuğunuz daha kolay bir ergenlik süreci geçirmesine yardımcı olmak aranızdaki bağı kuvvetlendirecektir.
Çocuğunuzun değiştiğini ve büyüdüğünü kabullenmek her anne baba için zordur. Ama değişen bu sürece ayak uydurmalı ve yeniliklere açık olmalısınız. Düşünceler ve duygular ile birlikte talepleri ve beklentileri de değişen çocuğunuz karşınıza her seferinde farklı taleplerle çıkabilir.
Sınırlarınızı esnetin, hattı belirginleştirin
Çocukluktaki özgürlük alanından daha geniş bir alana ihtiyaç duyan çocuğunuz artık kendi kararlarını vermek isteyecek, sözünün daha fazla önemsendiğini ve ailede söz sahibi olduğunu hissetme ihtiyacı duyacaktır. Rutin aile toplantıları yapabilir bu toplantılarda çocuğunuzun talep ve ihtiyaçlarını gündeme getirerek konuşabilir, ondan beklentilerinizi dile getirebilirsiniz. Demokratik kararların alındığı bir ortamda daha fazla söz sahibi olduğunu hissetmek bireyselleşme sürecine olumlu katkı sağlayacaktır.
İzinler, arkadaş buluşmaları vb konularda da istekleri artacak olan çocuğunuz için daha esnek olmaya özen gösterirken eve .dönüş saatleri konusunda da sınırlarınızı belirginleştirmelisiniz. Belirsiz ve sınırsız imtiyazlar da, en az verilmeyen özgürlük alanı kadar negatif etkiye yol açar. Daha önce arkadaşlarıyla anne baba yanında görüşen çocuğunuz artık okul çıkışı planlarını arkadaşları ile baş başa yapmak isteyebilir. Buluşma yeri veya süre konusunda limiti belirleyerek ortak kararlar verebilirsiniz.
Dinleyin ve değerlendirin
Ergenlik çağı çocuğunuzun taleplerini ve yeni beklentilerini dinlemeden reddetmek onu öfkelendirerek bazı şeyleri sizden gizlemesine yol açabilir. Yeniliklere açık olmanız ve her türlü talebi değerlendirmeye açık olmanız çocuğunuzu sizinle paylaşıma açık hale getirecektir.
Değerlendirmenizin sonucu olumsuz da olsa taleplerini değerlendirdiğinizi bilmesi önemlidir.
Sadakat sözleşmesi yapın
Alınan ortak kararlara sadık olunması konusunda anlaşma yapın. Ortak kararlara uyulmadığı taktirde sonucunda neler olabileceğini, vazgeçmesi gerekli olan durumları beraberce konuşup kararlaştırın. Davranışlarının sonuçlarını biliyor olması sorumluluk bilincinin de gelişmesine katkıda bulunacaktır.
Yanlışlara büyük tepkiler vermeyin
Hataları görmek ve sebeplerini beraberce değerlendirmek tekrar etmeme konusunda olumlu bir dönüşüm yaratır. Ancak çocuğunuzun yaptığı yanlışları öfke ve kızgınlıkla, büyük cezalarla ve tehtitlerle karşılarsanız sizin ulaşılmaz olduğunuzu düşünüp kendisini yalnız hissedecek ve benzer hataları bu kez size belli etmeden tekrarlayacaktır. Anlayışlı ebeveyn olmalı ve herkesin hatalar yapabildiğini unutmamalısınız.
Hata yapmaması için engelleri ortadan kaldırmak kesinlikle bir çözüm değildir. Hata yapmak öğretici ve gelişimi destekleyen bir süreçtir. Hataları yok saymayın ve olumlu kazanımları üzerine konuşun.
Çocukluk çağında olduğu gibi ergenlik çağında da çocuğunuz sizi model alacaktır. Bu sebeple söyledikleriniz ile yaptıklarınızın tutarlı olmasına dikkat edin.
Bireyselleşme döneminde ona saygı duyduğunuzu hisseden çocuğunuz size ve diğer insanlara aynı şekilde yanıt verecektir.