Franz II, Macarca ferenc
(d. 12 Şubat1768, Floransa – ö. 2 Mart 1835, Viyana), son Kutsal Roma-Germen (1792-1806) ve Avusturya (1804-35) imparatoru. Ayrıca Macaristan (1792-1830) ve Bohemya kralı (1779-1835) olarak hüküm sürmüş, Viyana Kongresi’nden (1814-15) sonra Metter-nich’in izlediği muhafazakâr politikayı desteklemiştir.
Daha sonra imparator olan II. Leopold ile İspanyol prenses Maria Luisa’nın oğluydu. Amcası imparator II. Joseph’in gözetimi altında yetişti. 1790’da II. Joseph’in, 1792’de de babası II. Leopold’un ölümü üzerine tahta çıkan Franz, Fransız Devrimi’n-den kaynaklanan sorunları devraldı. Meş-rutiyetçiliğin her biçimine karşı çıkan
Franz, Robert 396
bir hükümdar olarak I. Koalisyon Savaşları (1792-97) sırasında Fransa’ya karşı Avusturya’yı destekledi ve zaman zaman kendisi de cephede çarpıştı. Ama savaş Fransa’nın zaferiyle sonuçlanınca Avusturya, Campo Formio Antlaşması’yla (1797) Lombardiya’yı ve Ren’in batı kıyılarını
Franz II, Josef Kreutzinger’in yağlıboya çalışmasından ayrıntı, 1815
Bild-Archiv, Österreichische Natıonalbibliothek, Viyana
Fransa’ya bırakmak zorunda kaldı. II. Koalisyon Savaşları (1798-1802) sırasında Fransa karşısında bir kez daha yenilgiye uğrayan Franz, Napoléon’un imparator unvanı almasından kısa bir süre sonra, kendini Avusturya imparatoru ilan etti. 1805’te Fransa’ya karşı yeni bir sefere girişen Avusturya, III. Koalisyon Savaşları olarak bilinen bu seferin sonunda bir kez daha yenilgiye uğradı. Bu savaşın sonunda, Almanya’nın topraklarının büyük bölümünün Fransa’nın egemenliği altına girmesi ve Napoléon’un Ren Konfederasyonu’nu kurmasıyla birlikte, Kutsal Roma-Germen imparatoru sıfatı boş bir unvana dönüşünce, Franz bu unvandan vazgeçti (1806).
1809’da Napoléon’a karşı dördüncü kez savaşa giriştiyse de gene yenilgiye uğradı. Yalnızca devrimci akımlara değil, halk hareketlerine de kuşkuyla yaklaşan Franz, bu savaş sırasında Habsburg yanlısı Tirollu ayaklanmacıları Fransızlara ve Bavyeralıla-ra teslim etti. Napoléon’u küçümsemesine karşın, onun, kızı Maria-Louisa (Marie-Louise) ile evlenme isteğini geri çeviremedi; böylece Maria-Louisa ile Napoléon 1810’da evlendiler. Franz, bu evlilik bağından ötürü 1812 Savaşı’na Fransa’nın safında katıldı; ama Fransa’nın Rusya’da yenilmesi üzerine bu dayanışma son buldu. Ardından Rusya, Prusya, İngiltere ve İsveç’in oluşturduğu ittifaka katılan Franz, 1813-14 yıllarında Fransa’nın yenilgisiyle sonuçlanan savaşların çoğunda yer aldı.
1815’te sonuçlanan Viyana Kongresi’nin ardtndan Başbakan Metternich’in baskıcı ve muhafazakâr yönetimini destekledi. Metternich Sistemi olarak adlandırılan bir yönetim biçiminin yürürlüğe konduğu bu dönemde, liberal eğilimleri bastırmaya ve Katolik Kilisesi’ne II. Joseph döneminde yitirdiği gücünü yeniden kazandırmaya yönelik önlemler alındı. Bütün bu uygulamalarına karşın sanat ve bilimin koruyucusu olan Franz, Tuna Irmağı üzerinde buharlı gemilerin işletilmesi gibi yenilikçi düzenlemeleri destekledi ve demiryolu taşımacılığına önem verdi.
Franz, Robert (d. 28 Haziran 1815, Halle – ö. 24 Ekim 1892, Halle, Saksonya), Alman müzikçi. Bestelediği şarkılar, Schubert ve Schumann geleneğinin önde gelen izleyicilerinden sayılmasına yol açmıştır.
1835-37 arasında Dessau’da org eğitimi gördü. Daha sonra Halle’ye dönerek Wil-
hellm Osterwald ile dost oldu ve onun birçok şiirini besteledi. İlk şarkılarının yayımlandığı 1843 sıralarında ağır işitmeye başladıysa da önce Ulrichskirche’de orgcu, ardından kentin Şan Akademisi’nde orkestra şefi, son olarak da Halle Üniversitesi’n-de müzik yöneticisi oldu. 1861’de aynı üniversiteden müzik doktoru unvanını aldı. Sağırlığının artması ve sinirlerinin bozulması yüzünden 1868’de emekliye ayrılmak zorunda kaldı ve ömrünün geri kalan yıllarını Arnold von Pilsach adlı bir şarkıcının yardımlarıyla sürdürdü. 1872’de Liszt, Joachim ve daha başka tanınmış müzikçiler onun yararına konserler düzenlediler. Franz son yıllarında Bach, Handel, Mozart ve Schubert’in yapıtları için düzenlemeler yaptı.
Franz, duyarlı müziksel ritimleriyle dikkati çeken 350 kadar şarkı yazmış, bunların yaklaşık dörtte birinde Heinrich Heine’nin şiirlerini kullanmıştır. Şarkılarının çoğu strofiktir, her kıtada aynı müzik yinelenir; ses genişliği sınırlı mezzosoprano sesler için yazılmışlardır. Franz ayrıca dinsel konulu ve koro için yapıtlar da bestelemiştir.
Franz Ferdinand, avusturya-este arşidükü, Almanca franz Ferdinand, erzherzog von österreich-este (d. 18 Aralık 1863, Graz, Avusturya – ö. 28 Haziran 1914, Saraybosna, Bosna-Hersek), Avusturya arşidükü. Bir suikast sonucu öldürülmesi I. Dünya Savaşı’nın başlamasına neden olmuştur.
İmparator Franz Joseph’in kardeşi Arşidük Karl Ludwig’in en büyük oğluydu. 1896’da babasının, 1899’da da Avusturya veliahtı Rudolf’un ölümü üzerine Avustur-ya-Macaristan tahtının vârisi oldu. Ama 1890’larda sağlığı bozulunca, küçük kardeşi Otto, tahta daha yakın bir aday olarak görülmeye başladı. Kendisi kadar soylu olmayan Kontes Sophie Chotek ile evlenmek istemesi, Franz Ferdinand’ın imparatorla ve saray çevresiyle arasının açılmasına neden oldu. Saray ancak, Franz Ferdinanden, doğacak çocuklarının taht üzerindeki haklarından vazgeçmesiyle bu evliliğe izin verdi (1900).
Franz Ferdinand, Almanya ile aralarındaki ittifakı tehlikeye düşürmeden, Avusturya-Rusya ilişkilerinde karşılıklı anlayış sağlamaya çalıştı. Ülke içinde ise, imparatorluk topraklarında yaşayan çeşitli toplulukların ulusal taleplerinin, çok uluslu Habsburg İmparatorluğu’nun geleceğini tehlikeye düşüreceğine inanıyordu. Bu nedenle, tahtı güçlendirecek, ama Macarların öteki uluslara göre konumlarını zayıflatacak siyasal düzenlemeler önerdi. Bu konuda İmparator Franz Joseph’e sürekli baskı yapması aralarındaki ilişkilerin bozulmasına yol açtı. 1906’dan sonra Franz Ferdinand’ın askeri konulardaki etkisi arttı; 1913’te ordu genel müfettişi oldu.
Franz Ferdinand ve karısı Haziran 1914’te Saraybosna’da Sırp milliyetçisi Gavrilo Princip tarafından öldürüldü. Bir ay sonra da Avusturya bu olayı gerekçe göstererek Sırbistan’a savaş ilan etti ve böylece I. Dünya Savaşı başladı.
Franz Josef Toprakları, Rusça zemlya frantsa-İosİfa, Rusya’nın en kuzeyinde, Barents Denizinin kuzeydoğusunda takımadalar. 191 adadan oluşan takımadaların kara alanı 16.134 km2’dir. Rusya Federasyonumun Arhangelsk yönetim birimine (oblast) bağlıdır. Franz Josef Toprakları üç gruptan oluşur: En doğudaki grupta Rusya’nın en kuzey noktası olan Fligeli Burnunun yer aldığı Rudolf Adası ile Vitçe-ka Toprakları (Zemlya Vitçeka) ve Graham Bell Toprakları (Ostrov Greem Bell) adlı
büyük adalar bulunur. Bu grup, takımadaların çoğunu içine alan orta gruptan Avus- . turya Boğazıyla (Proliv Avstriyski) ayrılır. Takımadaların geri kalan bölümünden İngiliz Kanalı (Britanski Kanal) ile ayrılan batı -grubunda, 2.849 km2’lik alanıyla en büyük i ada George Toprakları (Zemlya George) ‘ yer alır. ‘ ‘ ■’
Franz Josef Toprakları’nın yüksekliği ge-nel olarak düşüktür; en yüksek noktası,, i Viner-Nyoyştadt Adasındadır (620 m). Bir dizi alçak platodan oluşan takımadaların yüzeyinin yüzde 85’i buzlarla kaplıdır. Ada-lar genellikle Orta ve Üst Jura dönemlerindeki (Jura Dönemi y. 190-136 milyon yıl önce) deniz çökellerinden oluşmuştur. Bu i çökeller kalın, bazaltlı kabuklarla örtülüdür. Bunun dışında Alt Kretase (Tebeşir) Dönemi (Kretase Dönemi y. 136-65 milyon yıl önce) çökellerine ve yer yer linyit 1 çökellerine rastlanır; bunlar da bazaltla örtülüdür. Üst Jura Döneminde tek bir kara : parçası olan Franz Josef Toprakları, Kuva-terner (Dördüncü) Dönemde (y. 2,5 milyon J yıl öncesinden günümüze) şiddetli bir kırılmaya uğramıştır. Bu nedenle adaların ara- :-sındaki boğazlar genellikle çok derindir ve : bazı yerlerde, adaları çevreleyen Barents . Denizinden 500 m daha derine iner.
Takımadalarda iklim serttir. Sıcaklık orta- ; laması kışın -22°C, yazın ise l,5°C’dir; gene de yaz aylarında sıcaklığın 6°C’ye : çıktığı görülmüştür. Bitki örtüsü özellikle likenlerden, yosunlardan ve çiçek açan 37 •. tür Kuzey Kutup bitkisinden oluşur. Hayvan varlığı arasında kutup ayıları ve Kuzey j Kutbu tilkisi ile çok sayıda İcuş türü sayılabilir. Kuş türlerinden 15’inin adada yuva i yaptığı sanılmaktadır. Yöredeki başlıca de-niz canlıları deniz aygırı, ayıbalığı ve sakallı’» ayıbalığıdır.
Franz Josef Toprakları, Julius von Payer i ile Kari Weyprecht’in önderliğindeki Avus- ; turya-Macaristan keşif heyetince 1873’te bulundu. Adını, Avusturya imparatoru ; Franz Joseph’ten aldı. Takımadaları ■ 1926’da ilhak eden Sovyetler Birliği burada sürekli meteoroloji istasyonları kurmuştur, i
