Fraunhofer, Joseph von
(d. 6 Mart 1787, Straubing, Bavyera – ö. 7 Haziran 1826, Münih, Almanya), Güneş tayfındaki, Fraunhofer çizgileri denen, siyah soğurma çizgilerini ilk kez inceleyen Alman fizikçi.
Fraunhofer, bir oymabaskıdan ayrıntı
Historia-Phoio
Ayrıca, prizmalarda olduğu gibi ışığı ayıran kırınım ağlarını da geniş ölçüde kullanmış ve bu alandaki çalışmalarıyla spektroskopi-nin gelişmesine katkıda bulunmuştur.
Münih yakınlarındaki Benedictbeuern’de kurulu Untzschneider Optik Enstitüsü’nde optikçi olarak çalışmaya başladı; 1818’de bu kuruluşun yöneticiliğine getirildi. Çeşitli cam türlerinin ışığı bükme özelliğini ölçen Fraunhofer, sodyum alevinin tayfındaki siyah çizgileri fark etti ve başka elementlerde de bu çizgilerin bulunup bulunmadığını araştırmaya girişti. Bu çalışmaları sonucunda yüzlerce çizgi buldu ve bunların dalga-boylannı ölçtü. Ayrıca, tayf ister doğrudan Güneş’in kendi ışığından ya da bir gezegen ya da Ay’dan yansıyarak gelen ışıktan, ister bir gazdan ya da laboratuvarda ısıtılan bir metalden elde edilsin, elementlerin tayflarındaki çizgilerin birbirlerine göre konumlarının sabit kaldığını buldu.
Fraunhofer çizgileri, astronomi spektro-skopisinde, Güneş ya da bir başka yıldız tayfında gözlemlenen koyu çizgilerin (soğurma çizgileri) ortak adı. Güneş’in ya da yıldızın ışınımının belirli dalgaboylarındaki bölümlerinin, atmosferde gaz halinde bulunan çeşitli elementlerce soğurulmasından kaynaklanır. Bu çizgileri ilk olarak 1802’de İngiliz fizikçi William Hyde Wollaston gözlemledi; Alman fizikçi Joseph von Fraunho-
fer ise 1814’te 500’den çok soğurma çizgisini inceleyerek bunların bir dökümünü hazırladı. Fraunhofer’in bu çizgilerin tanımlanmasına ilişkin olarak, en parlak çizgiden başlamak üzere A’dan G’ye kadar değişen harflerden yararlanarak hazırladığı sistem, günümüzde de kullanılmaktadır. Bugüne değin Güneş tayfının 2.950-10.000 angström (1Â=10″ cm) dalgaboyları arasında yaklaşık 25 bin Fraunhofer çizgisi saptanmıştır.
fravaşi, Zerdüşt dininde, kişinin (bazı kaynaklara göre, ayrıca tanrıların ve meleklerin) kendisinden önce ve kendisi dışında var olan yüksek ruhu ya da özü. Yaratılışın başından beri yüce tanrı Ahura Mazda’nın (Bilge Efendi) yanında olan fravaşi’ler, onun arı ışığından ve sonsuz cömertliğinden pay alırlar. Tanrının son zaferinde yeniden dirileceklerini bilerek, özgür seçimleriyle, acı çekmek ve kötü güçlerle savaşmak için dünyaya inerler. Her insanın fravaşi’si, bedene bürünmüş ruhundan ayrı olarak daha yüce doğasını gerçekleştirmesi için yaşamda ona yol gösterir. Kurtarılmış ruh, ölümden sonra fravaşi’ siyle birleşir. Kozmik düzeyde fravaşi’ler canlı, ölü ve doğmamış olarak üç gruba ayrılır. Ahura Mazda, evreni iblisler ordusuna karşı korumak için fravaşi’ltîden güç alır. Kutsal ateşi koruyan fravaşi’ler karanlığı hapsederler.
Halk arasında, dürüst bir yaşam sürmüş ölülerin ve ataların fravaşi’leri, insanları korumaları için yardıma çağrılır. Parsilerin her yılın son 10 gününde düzenlediği Fra-vartigan şenliğinde, her aile dua, ateş ve tütsülerle kendi ölülerinin fravaşi’lerini anar.
Fraxinus bak. dişbudak
Fray Bentos, Uruguay’ın batısında, Rio Negro ilinin merkezi kent. 1859’da kurulan Fray Bentos, Uruguay’ın ilk büyük ölçekli et paketleme fabrikasının 1861’de burada açılmasıyla önem kazandı. Sanayideki büyümeyle birlikte genişletilen soğutma tesisleri soğuk hava depoları sayesinde, et paketleme sektöründe önemli bir yer edindi. Kentte bir televizyon istasyonu vardır. Modern limanı, Uruguay Irmağının Uruguay tarafındaki en derin limanıdır. 1969’da bir ABD firması ile bir Arjantin-Uruguay şirketince inşa edilen Puerto Unzue Köprüsü Uruguay ve Arjantin arasındaki ticareti kolaylaştırmıştır. Fray Bentos’un Montevideo’yla demir, kara ve hava yolu bağlantısı vardır. Nüfus (1985) 20.135.
