GENÇ ARAŞTIRMACILAR
Doç. Dr. Hüseyin İŞÇİ1′
TÜBİTAK’ın düzenlediği biline sel proje yarışmalarında derece alan genç araştırmacıları ve çalışmalarını tanıttığımız köşemizde bu kez, liselerarası kimya dalında Teşvik Ödülü kazananlar yer alıyor.
GÜNEŞ ENERJİSİ İLE ÇALIŞAN BİR ISITMA SİSTEMİ
Çağımızın enerji sorununu çözebilmek için, (jüneş enerjisinden nasıl faydalanacağı, günü-, müzün en aktif araştırma sahalanndan birini oluşturmaktadır. Özellikle, güneşli günlerin sayısı oldukça fazla olan ülkemizde, ısınma için gerekli enerjinin büyük bir kısmı güneşlen elde edilebilir. Bu konuya ilgi duyan Ankara Fen Li-sesi’nden araştırmacımız Alper Utku, güneş enerjisi ile ısınan ^binalarda güneşli günlerdeki fazla enerjini^ kapalı günlerde kullanılmak üzere nasıl depolanacağı üzerinde çalışmalar yapmış ve bir öneri getirmiştir. Prensip olarak, fazla enerjinin bir kimyasal maddenin faz değiştirme enerjisi olarak depolanabileceği varsayımı ile, bu amaç için en uygun kimyasal madde olarak, ergime noktası 31 °C ve ergime ısısı 45 Cal/de-rece olan sodyum sülfat dekahidrat, Na, SOj,
10 H,0, seçilmiştir.
TİTONYUMDİOKSİT SÜSPANSİYONLARINDA TOPAKLANMANIN ÖNLENMESİ
Sentetik elyaf sanayiinde titanyumdioksit (Ti02), poliesteri, matlaştırıcı ve boya tutucu olarak kullanılmaktadır. Toz halindeki Ti02 po-liesterin ana hammaddelerinden biri olan etilen glikol içine katılıp, bir süspansiyon hazırlanır. Daha sonra bu süspansiyon paraftalik asit katılarak polimerleşme reaksiyonu oluşturulur. Meydana gelen polimer. yüksek sıcaklıkta düze-lerden (küçük delikli tablalar) geçirilerek poli-ester elyaf meydana gelir. Burada üretime etki eden önemli sorunlardan biri polimer içindeki TiOı’din düzelerden geçerken topaklanması ve delikleri kapatmasıdır. Bu da belli aralıklarla üre-
* ODTÜ, Kimya Bölümü
timi durdurup düzelerin temizlenmesini gerok tirmektedir. Bu sorunu çözmek amacı ile Ankıı ra Fen Lisesi öğrencilerinden Zafer Sak yaptığı çalışmayı bir proje olarak TÜBİTAK’a sunmuştur Bu çalışmada ilk olarak TİO, partiküllerlnln süspansiyon içindeki yüzey yüklerinin (—) eksi olduğu saptanmıştır. Partiküllerin yüzey yüklerinin herhangi bir şekilde artırılması (artı ( + ) veya eksi (—), olarak) partiküller arasındaki itme kuvvetini artıracağı için, topaklanmayı da önlemiş olacaktır. Bu amaçla bir anyonik yüzey-akttf madde, sodyum dodesil sülfat bir de katyonik yüzey aktif madde, tetraheptilamonyum bromür, denenmiştir. Bunlardan anyonik yüzey aktif madde süspansiyondaki TiO, partikülleri-nin iki elektrot arasındaki hızına etki etmediği halde, katyonik yüzey aktif maddenin partiküllerin katottan anado doğru hızlarını artırdığı ve süspansiyondaki çökelmeyi yavaşlattığı gözlenmiştir. Bu sonuç Tİ02 partiküllerinin yüzeylerine bromür anyonunun adsorplanması ile mevcut eksi yükün daha da eksi olması şeklinde açık lanmıştır.
Liselerarası Proje Yanşması’nda, kimya dalında Teşvik Ödülü alan Ankara Fen Lisesi’nden AJper Utku, çalışmasını sergilediği köşede görülüyor. Genç araştırmacının, çalışmasıyla ilgili şekli arka sayfada veriyoruz.