Gerçekten, doğayı anlay abı İpek için göz- yanında sezgilerin de büyük çapta yardımcı olmaları gerekmektedir, Euclid’in (M.ö.t^00) düflem, geometrişi, tamamen göz- ieme dayanmaktadır. Deşcartes (1596-1650) ise, geometriye cebiri sokarak hjç ş^cil çizmeden jiklem geometri yapılabileceğini göstermiştir. Bu georntstncje sayı Me şekil ilişkisi, yani gözlem henüz kopmuş değildir. İstenildiği anda .sayılar $elüeflöf^şi^ütüp.t^ılasti|ulabiliı;lc^. Oysaki B. .Riemafta^(1826- 186Ş]L geom^trişın^ ile $ekil ilişkisi tamamen kopmuş durumdadır.
^lım^ Gerek genfee l^artes’in
| li özelliklerinden biri, iki noktayı biriktiren sa yolun bil* doğru öiiışdMıV/ feİr kürenin |
geometrilerinde uzay düzdür. Düz uzayın en önemli i
|
Şekil-I |
en kısa yolun bir* doğru öftışü yüzeyi ise düz değildir. Küre yüzeyinde iki noktayı birleştiren erikısa yol bir yay |#çası olduğundan; kürg; yüzeyi iki boyutlu bir eğri Uzayı belirler, £ğri uzaylarda; iki noktayı bideştir>eW en kısa yoW’jeodezik’A adı verilir. Eğri uzay İçinde veya üzerindebulunan bütün ci$imler,jeodezi klerboy tınca hareketederler.lki boyutlu eğri bir uzayı görebildiğimiz haide,üç veya dört boyutlu eğri bit uzayı göremeyiz, belki sezebiliriz. • ^
EiMtein’in kuramına göre/uzayın üç boyutu mekânı (yeri) dördöncü boyutu ise zamanı belirler Uzay boş ikehd&z, içihemâdde girdiği anda ise-eğridir. Bû eğrilt basit &ir örnekle sezmeVe çalışalım. Dört köşesinden gerili bir çarşafın içine iki blterdö topu bırakacak olursak, toplar kendi ağırlıkları ile çarşafı eğeceklerdir- Bu eğrilik iki top arasında biryol öluştürduğtrnda, toplar birbirlerine doğru yaklaşacaklar yani birbirlerini çekeceklerdir. Çarşaftaki yüiu idlersek, topların hareketim de bulmuş oluru*. Yani, maddeyi i/e ctolaiyisiyle kuvvet kavramını unutup, uzayın geomelrteiHe ilgilendiğimizde, jeodeziler yardımıyla hareketi izieyebiHnz. IşteEinstein’ rn yaptıği da tamamen budur, evrende Euclid geometrisi yerine Riemann geometrisinin varfı- ğmi ispatlamıştır İspatlamıştır diyoruz çünkü, şu göitemevrenîn eğriliğini açıkça göstermektedir.
Güneşin yakıcından geçen bir ışık demeti, bir doğru boyunca îlerlemiyecek, bir jeodezik, yar)i bfr ^ğrisel yol izleyecektir. Nedeni ise, güneşin yakın çevresini eğri bir uzaya dönüştürmüş olmasıdır. Şu hâlde, güneş tarafından örtülmüş olması gereken bir yrldız, Şekil & dekigibi, noktalı çizginin ucunda gözlenebilecektir. İşte bü gözlemin gerçekleşmesi ile birlikte, madde civarındaki