HİPPOKRAT

HİPPOKRAT

arihte çok eski zamanlardanberi sağlıklı insandan hastaya kan nakli için girişimlerde bulunulmuş, fakat bunlar hemen daima kötü sonuçlar vermişti.

İçine Sodium sitrat ilâve edilen kanın pıhtı­laşması önlenmişti, fakat yine de kan nakillerin­den (transfüzion) olumlu neticeler alınmıyordu. Bu durum yirminci yüz yıl başına kadar devam etmiştir. Bundan sonra kandaki alyuvarların (erit­rositlerin) insandan insana değişik olduğu ve bazı kan grupları sistemleri saptanmıştır. (ABD, MNS s, P, Rh, Lutheran, Kell-Lellano, Lewis, Duffy, Kidd, Diego, I, Sutter, Auberger, Xg, Dombroek vb). Bu gruplardan en önemlileri, Avusturya’da doğup sonra Amerika’da yerleşmiş olan ünlü araştırıcı Dr. Landsteiner (1868 – 1943) tarafından 40 yıl ara ile yapılan iki büyük keşfin (1900’da ve 1940’ta) sonucu olan ABD grupları ve Rhesus maymunları üzerinde yapılan araştırma­ların meydana çıkardığı Rhesus (Rh) faktörüdür. Diğer sistemler ise ancak antropoloji ve adli tıp alanlarında yararlı olabilmektedir.

Alyuvarlar (eritrositler) antijen dediğimiz bir organik bileşiğe sahiptir. Antijenler, kandaki (özellikle serumdaki) yine organik bazı madde­lerle özel reaksiyonlar gösterir, bu maddelere antikor (anticisim) adı verilir. Birinin eritrositleri başka birinin serumuyla reaksiyon verebilir. Reaksiyon, eritrositlerin yabancı serumdaki anti­
korlarla karşılaşınca bir araya toplanıp çökmesi peklinde oluşur (agliitimasyon).

Bir insanın eritrositlerinde ya A, ya B antijeni, veya hem A hem de B bulunur (buna AB denir), yahutta hiç biri olmayabilir (O grubu).

Bütün A grubu şahısların serumunda B-anti- jenine karşı antikorlar (Anti-B), bütün B grubun­dakilerin serumunda da A’ya karşı antikorlar (anti-A) mevcuttur. O grubunun serumunda ise hem de B’ye karşı antikorlar (anti-AB) bulunur. AB grubunda A ve B antikorları yoktur.

Kan                        Eritrosit                           Serum

Grubu                     Antijeni                         Antikoru

O                               —                                     anti-A ve anti-B

A                               A                                      anti-B

B                                B                                       anti-A

AB                             AB                                   –

Eğer bir hastanın serumunda verilen kana karşı antikorlar bulunursa, nakledilen kandaki eritrositler şiddetli reaksiyona, hatta bazan ölüme neden olabilir, bu tehlikeli reaksiyonlar hastanın antikorları ile verilen hücreler arasında oluşur.

Her grup kendi grubundan kan alabileceği gibi, AB grubundaki şahıslar her grup kanı alabilir (evrensel alıcı), O grubundakiler de her gruba kan verebilir (evrensel verici).

Kan gruplarındaki diğer önemli bir sistem de rherus (Rh) faktörüdür. Bu sistemin içinde pek çok faktör mevcuttur, en önemlisi D faktörüdür. Halkın yüzde 85’i D faktörünü taşır, bunlara (Rh) pozitif denir; D bulunmayan yüzde 15’i ise (Rh) negatiftir.

Rh negatif bir kadın Rh pozitif bir erkekle evlenirse doğacak çocukta Rh pozitif olma şansı vardır. Eğer anneye evvelce Rh pozitif bir kan nakli yapılmamışsa, bu durumdaki birinci gebelik için çocuk yönünden bir tehlike yoktur, faktt ikinci gebelikte çocuk tehlikeye girip sakatdoftM- bjlir, kalp yetmezliğine, ciddi sarılığa, kansızlığa gidebilir ve bu hallerde ölüm oranı da yüksekti!¹. Rh pozitif kan, Rh negatif gruplu bir şahsa ilk kez verildiğinde alıcının serumunda antikorlar olufur ve bir bağışıklık husule gelir (immünizasioR)l fakat bir belirti görülmez; aynı şahsa sonra tekifir bir Rh pozitif kan verilirse hastanın serumundaki antikorlarla şiddetli reaksiyon verir. Rh pozitif erkekle Rh negatif bir kadının evlenmesinde Rh pozitif olabilen çocuğun doğumu esnasında rahim ve çocuğun plasentasından kanamalarla eritrositler annenin kanına geçip burada antikor* lar oluşturabilir. İşte bu bağışıklıkla annenin serumunda meydana gelen antikorlar, yeni b|r gebelikte çocuğun kanına geçerek onun eritro­sitlerindeki antijenlerle birleşip çocuğun kanını’ tahrip ederek ölüme kadar götürebilen durumlara neden olabilir. Bunun Standard tedavi şelîll çocuğun kanının değiştirilmesidir (exchange transfusion).           ’ ;

Kan gruplarının tayini, A ve B’ye karşı antikor içeren test serumlarla alyuvarların karıştırılması ile yapılır. Eğer hücreler her iki numunede yer yir kümeler (aglütinasyon) halinde toplanıyorsa grup AB’dir. Yalnızca anti-A serumu ile kümeltr meydana getiriyorsa A grubundadır, aynı şekilde anti-B ile reaksiyon veriyorsa B grubundadır. Eğer her iki numunede de bir değişiklik görülmezse

O   grubudur (tabloya bakınız).

özellikle İkinci Dünya Savaşında kan nakil tekniği büyük gelişmeler kaydetmiş ve modern durumuna erişmiştir.

Dr. Landsteiner’in başka önemli buluşları da vardır (örneğin 1908’de çocuk felci virüsünü tesbiti), fakat kan grupları üzerindeki keşifleri diğerlerini gölgelemiş ve kan naklini gerçekten güvenli bir hale getiren bilgin bu başarılarıyla Nobel ödülünü almıştır.