İran, Orta Asya ve Ortadoğu arasında kalan o geniş ve ayrıcalıklı coğrafyasının getirdiği konumuyla oldukça zengin kültüre sahip bir ülke. Bu kültür zenginliği mutfağına da yansımakta.
Yaşadığımız coğrafya ve komşu uluslarla sürdürdüğümüz yüzyıllara dayalı siyasi ve kültürel ilişkiler dolayısıyla Osmanlı ve takipçisi Türk mutfağı bir çok komşu ulus ile benzer yemekleri bünyesinde bulundurmaktadır. Lakin hemen yan komşumuz olan İran ve İran mutfağı için bunu söylemek pek de doğru olmaz. Bu mutfak ve kültür ile temas fırsatınız olmadı ise, yemeklerin bol baharatlı ve acılı olabileceğini; kebab, tandır ekmeği ve şerbetli tatlıların fazlaca bu mutfakta yer bulduğunu kolaylıkla düşünebilirsiniz. Kısa süreli bir ziyaret için İran’a giderseniz de, evlerde pişirilen yemekler genellikle restoranlarda servis edilmediği için bu görüşünüz hala devam edebilir.
İran coğrafi olarak güneyde Basra ve Umman Körfezi (Fars Körfezi), kuzeyde ise Hazar denizi ile çevrili, tarihi M.Ö 4000’lere dayanan 1.7 milyon km2 büyüklüğünde ve yaklaşık 75 milyon insanın yaşadığı bize aslında hem çok yakın, hem de bir o kadar uzak bir ülke.
Yemeklerine gelecek olursak, İran mutfağında ülkenin coğrafi çeşitliliğinden kaynaklanan farklı pişirme biçimleri ve yemekleri mevcut. İran mutfağının temelini ana yemek olarak da kullanılan pilav ve pilav ile birlikte servis edilen khorest adlı sulu yemekler oluşturmaktadır. Yemeklerde acılı ve ağır baharatlar yerine erik, nar, ayva ve ceviz gibi meyveler ve ıspanak, dereotu, kişniş, taze soğan, sarımsak ve çemen gibi sebzeler sıklıkla kullanılmaktadır.
İran’da pilav ana yemeğin eşlikçisi olmanın yanında et, sebze ve meyve ile pişirilen çeşitleri ile ana yemek olarak da kabul edilir. Yemeklere tat vermek amacıyla ise, safran, zerdeçal, kuru limon, tarçın ve maydanoz tercih edilir.
İran mutfağından özgün yemekler
Ash-e Doogh (Ayran Aşı Çorbası)
Ayranın pirinç ile devamlı karıştırılarak kaynar hale getirilmesi ve sonrasında içine pişirilmiş nohut, beyaz fasulye, yeşil sarımsaı, ıspanak, maydanoz, pazı, kişniş ve nanenin ilave edilmesi ile hazırlanır. Bu yemek İran Azerilerine aittir ve Gilan bölgesinden (Astara) Doğu Azerbaycan eyaletinin başkenti olan Erdebil’e giderken bulunan lokantalarının baş yemeğidir.
Abgusht
Kemikli kuzu etiyle rendelenmiş domates, soğan, nohut, patates ve zerdeçal karışımının saatlerce pişmesi sonucunda ortaya çıkan çok lezettli bir yemek. Suyunun içine lavaş doğranıp yenmekte ve esas malzemlerinin üzerine kara biber serpilerek yenilmektedir. İran da esas malzemeler ezilerek de yenilir. Diğer adı “dizi”dir.
Ghormeh Sabzi
Ispanak, maydonoz, kişniş, dereotu, shenbelileh ve tere (Deli pırasa) sebzelerinin yıkandıktan sonra kıyılarak kavrulup börülce veya kırmızı fasulye, kuru limon (Limoo Emani) ve tavuk eti ile birlikte pişirilir. Bu yemek Tahran’ın en sevilen ve en beğenilen yemeğidir. Kuru limon ve shenbelileh yemeğe çok farklı bir karakteristik katmaktadır.
Fesenjan
Nam-ı diğer Fesenjoon, incecik dövülmüş ceviz ve nar salçası karışımına soğan ve su ilave edilerek 5 saat pişirilir. Cevizin pişmesine yakın içine tavuk eti ilave edilir. Tavuk etinin de pişmesiyle yemek servise hazır hale gelir. Bu yemekte herhangi başka bir ilave yoktur. En önemli karakteristiklerinden biri cevizin kendi yağını yemeğe bırakması ve çok sağlıklı ve lezzetli bir tadın oluşmasıdır. Bu yemek Gilan bölgesinde ördek etiyle de yapılır.
Khoresht Gheymeh
Kavrulmuş soğan, Kıyılmış et veya kıyma ile birlikte pişirilir. İçine lepe (Sarı kırık bezelye), kuru limon ve erik ilave edilir. Kızartılmış patates ile servis edilir.
Mirza Ghassemi
Közlenmiş patlıcan, taze bahçe domatesi, sarımsak ile hazırlanan bu lezzetli yemeğin sırrı tüm malzemenin çok kısık ateş üzerinde devamlı karıştırılarak özleştirilmesidir. Arzuya göre içine yumurta kırılarak da servis edilebilir.