KOSTA RİKA,
kosta rika
Orta Amerika’daki en küçük cumhuriyetlerden biridir. Nikaragua ile Panama arasında yer alır. Batısında Büyük Okyanus, doğusunda Karayib Denizi bulunur. Ül-
KOSTA RİKA’YA İLİŞKİN BİLGİLER
YÜZÖLÇÜMÜ: 51.100 km2.
NÜFUS: 2.672.000 (1988).
YÖNETİM: Bağımsız cumhuriyet.
BAŞKENT: San José.
DOĞAL YAPI: Nikaragua ve Panama arasında bulunan ülkeden, Amerika kıtasının temel dağ sırası geçer; en yüksek tepe, 3.820 metreyi bulan Chirippo Grande’ dir.
BAŞLICA ÜRÜNLER: Kahve, muz, abaka lifleri, kakao, şeker, kimyasal maddeler ve ettir.
ÖNEMLİ KENTLER: San José, Alajuela, Limön ve Punta-renas.
EĞİTİM: 6-12 yaşlan arasında zorunlu ve parasızdır.
kenin belkemiğini bazı tepeleri 3.820 metreyi bulan dağ sıralan oluşturur. Bu bölgede zaman zaman tehlike yaratan eski yanardağlar vardır. 1963’te Irazu’nun ve 1968’de Are-nal’ın yeniden lav püskürtmesi büyük can ve mal kaybına neden oldu. ‘
Dağlar, Kosta Rika?yı üç belirgin bölgeye ayırır: Kıyıda sıcak, nemli alçak “düzlükler; ortada, iklimi yıl boyunca yumuşak olan geniş bir havza (Valle Central) ve yüksekliği 1.500 metreyi aşan, gündüzleri serin, gecelen çok soğuk geçen dağlık bölge.
San Juan Irmağı, Nikaragua ile Kosta Rika arasında sınır oluşturur. Tümüyle Kosta Rika topraklarında bulunan en önemli ırmak Re-ventazon’dur. Bunlardan başka dağların yamaçlarından aşağılara hızla akan birçok küçük ırmak vardır.
Kosta Rika’da etkin bir volkan olan Irazü, Orta Amerika sıradağlarının en yüksek tepesidir.
Halkın hemen hemen tümü ya melez (mes-tizo) ya da İspanyol kökenli beyazlardır. Günümüzde, çoğu dağlarda yaşayan yaklaşık 6.000 Amerika Yerlisi kalmıştır. Afrika’dan getirilmiş olan kölelerin soyundan gelen 25 bin dolayında da Siyah vardır. Hemen tüm Kosta Rikalılar, İspanyolca konuşur ve çoğu Katolik Kilisesi’ne bağlıdır. Devlet bütçesinin önemli bir bölümünün eğitime ayrıldığı Kosta Rika’da okullar parasızdır. Parasız ve zorunlu eğitim 1886’dan beri uygulanmaktadır. Bu nedenle ülkede okuryazar oranı yüzde 92’nin üzerindedir. Ülkenin başlıca büyük kenti olan San Jose’nin banliyöleriyle birlikte nüfusu 241.464’tür (1984). Kentin biri 1888’de kurulmuş iki üniversitesi ve bir ulusal tiyatrosu vardır. En önemli limanı, Karayib kıyısındaki 33.925 (1984) nüfuslu Limön’dur. Ülkenin en eski kenti, bir zamanlar başkent olan Carta-go’dur. Cartago’nun günümüzde nüfusu 23.928’dir (1984).
Kosta Rika hem tropik, hem ılıman kuşak ürünlerinin yetiştirildiği bir tarım ülkesidir. En önemli ürünleri kahve ve muzdur. Ayrıca kakao, abaka (manilakeneviri), mısır, şekerkamışı, fasulye, pirinç ve tütün de önemlidir. Çeşitli tropik meyveler yetiştirilir. Ormanlarda sedir, maun, balsa ve kabuklarından kinin elde edilen kınakına ağaçları bulunur.
Sanayisi temel olarak kahve, şeker, muz ve kakaonun pazar için işlenmesine ve ağaç ürünleri üretimine dayalıdır. Ülkenin Büyük
Okyanus’a bakan çayırlık bayırlarında otlayan sürülerin etinden ve derisinden yararlanılır. Bir öİçüde mandıracılık da yapılır. Maden kaynakları zengin olmayan Kosta Rika’da altın, tuz, kükürt ve boksit çıkarılır. Ülkede kömür yoktur ve elektrik, yüksek bölgelerde su gücünden elde edilir.
San José, Büyük Okyanus ve Karayib kıyılarına demiryolu ile bağlanmıştır. I960’ larda Kosta Rika’da yol yapımına hız verildi. Panamerikan Karayolu’nun ülke sınırlan içindeki bölümü tamamlandı ve böylece verimli topraklan gelişmeye açılmış oldu. San José’nin uluslararası bir havaalanı, Büyük Okyanus kıyısındaki limanı Puntarenas’ta ve Limön’da da havaalanlan vardır.
Ülkeyi 1502’de, bugün Limón kentinin bulunduğu yere çıkan Kristof Kolomb keşfetti. Kolomb ve adamlarının çevresini kuşatan Yerliler’in som altından takıları vardı. Bunu gören Kolomb, sonunda zengin bir toprağa ayak bastığını düşündü ve buraya “zengin kıyı” anlamına gelen Kosta Rika adını verdi. Ondan sonra gelen İspanyol sömürgeciler uzun yıllar Yerli kabilelerin direnişini kırmaya çalıştılar. İspanyol egemenliği ancak 1570’te kesinleşti. Bu topraklara yerleşen İspanyol göçmenleri maden kaynaklarının yetersizliğinden ve toprağın elverişsizliğinden zenginleşemediler. İlk önemli yerleşme orta havzada Cartago’da, 1564’te kuruldu.
Kosta Rika 1821’de özgürlüğünü kazanın-cayâ kadar bir İspanyol sömürgesi olarak kaldı. İlk önce, yeni kurulan Meksika İmpa-ratorluğu’nun bir parçası oldu, daha sonra 1824’te Orta Amerika Federasyonu’na katıldıysa da, 1838’de federasyondan ayrıldı. 1848’de bağımsız bir cumhuriyet oldu. 1853-59 arasında cumhurbaşkanlığı yapan Kosta Rika’nın ulusal kahramanı Juan Rafael Mora, ülkenin ekonomisinin gelişmesine ve eğitimin yaygınlaşmasına büyük katkıda bulundu.
Kosta Rika, Orta Amerika’nın demokratik geleneği en güçlü ülkesidir. İlk serbest seçimler 1850’de yapıldı; 1920’de oy vermek için okuryazar olma zorunluluğu getirildi. 1925’te gizli oya geçildi. 1917-19 arasındaki kısa süreli diktatörlük dönemi dışında, demokratik seçimlere ve sivil devlet başkanına dayanandemokrasi geleneği hiç kesintiye uğramadı. Ülkede, yürütme görevini üstlenen bir başkan ve bir yasama meclisi vardır.