OLAYIN KAPSAMI VE SONUÇLARI
Dreyfus olayımn olağanüstü boyutları, yol açtığı tartışmaların şiddetine ve çok uzun sürmüş olmasına bağlanabileceği kadar, bunda rejimin geleceğinin söz konusu olmasının da payı vardır. Cumhuriyet bu krizden güçlenmiş olarak çıktı. Olay ayrıca «cumhuriyeti savunma» hükümederi sayesinde sosyalisderin parlamenter rejime katılmalarını da sağlamıştır. 1902 seçimlerinde ülkenin sola kaydığı ortaya çıkacaktır. Öte yandan, Katoliklerin olaydaki rolleri, Dreyfus düşmanlıkları, dinin istismarına karşı laik bir siyasetin uygulamaya konulmasını kolaylaştıracak ve 1909’da Kilise ile Dev-let’in ayrılması hakkındaki kanunun çıkarılmasını sağlayacaktır.
Buna karşılık, şunu da söylemek gerekir ki, olay demokratik değerlerin zaferiyle sonuçlanmışsa da, parlamento dışı ve karşıtı sağa da bir doktrin ve çeşitli mücadele örgütleri vermiştir. Nitekim milliyetçi aşırı sağ, Dreyfus düşmanlığının bir ürünüdür ve bunun Fransa’nın siyasî hayatı ve kamuoyu üzerindeki etkisi XX. yüzyıl boyunca kendini hissettirecektir. □