ÖLDÜRME i. (Öldürmek’Un öldür-me). öldürmek eylemi.
— Huk. Adam öldürme, bir kimsenin hayatýna kasten veya taksirle son verme
Huk. Adam öldürme suçu, insanlarýn suç sayarak cezalandýrdýklarý en eski fiillerdendir. Bu bakýmdan tarihin ilk çaðlarýndan itibaren adam Öldürme cezasýz kalmamýþtýr. Türk Ceza kanunu, adam öldürme cürmüne yer vermiþ ve bunu ikili bir ayrým içinde ele alarak, kasten ve taksirle adam öldürme suçlarýný ayrý ayrý düzenlemiþtir. Türk Cz. kn. md. 448’de «Her kim bir kimseyi kasten öldürürse, cezalandýrýlýr», þeklinde bir hüküm yer alýr. Bu hüküm içinde, adam öldürme cürmünün bir tanýmý yoktur. Kasten adam öldürme cür-mü, bir kimsenin hayatýna bilerek ve isteyerek son vermedir. Adam Öldürme suçunun koruduðu hukuki menfaat, hayat hakký, yaþama hakkýdýr. Adam öldürme suçu yönünden, failin bir özelliði yoktur. Herkes bu suçun faili olabilir. Ancak fail ile suç kurbaný arasýndaki bazý iliþkiler, adam öldürme suçu yönünden aðýrlaþtýrýcý sebep olabilir. Suçun hareket bölümü, hayatýn son verilmesine yönelen fiildir. Fiilin sonucu ise bu tip bir hareketle bir kimsenin hayatýnýn yok edilmiþ olmasýdýr. Öldürme fiilinin, baðýmsýz bir varlýðý olan bir kiþiye karþý yönelmiþ olmasý gerekir. Bu yüzden, henüz ana rahminde bulunan bir cenine karþý iþlenen fiiller adam öldürme olarak nitelenemez. Adam öldürme suçu bakýmýndan cinsiyet, ýrk, milliyet ve saðlýk yönünden ayýrma yapýlamaz. Adam öldürme suçunun iþlenmesinde kullanýlacak olan aracýn bir önemi yoktur. Her türlü araç kullanýlarak suç gerçekleþtirilebilir; yumruk, tekme, tabanca, boðma gibi. Adam öldürme cürmü maðdurun ölmesiyle tamamlanýr. Failin hareketiyle ölüm sonucu arasýnda kýsa veya uzun bir sürenin geçmiþ olmasý önemsizdir. Ancak hareket ile sonuç arasýnda uzun bir sürenin geçmiþ olmasý halinde illiyet baðý kesilebilir. Adam öldürme suçunun manevî unsuru «kasýtstýr. Failde adam öldürme, yani bir kimsenin hayatýný yok etme niyeti aranýr. Ancak bunun hangi amaçla veya sebeple gerçekleþtirildiðinin önemi yoktur. Failde adam öldürme kastýnýn var olup ol-
madýðýnýn tespit! güç bir meseledir. Bunu her olayda ayrýca deðerlendirmek gerekir. Kastýn tespiti esas mahkemesi tarafýndan yapýlmalýdýr. Türk Ceza kanunu bu þekilde meydana çýkan bir adam öldürme suçunda 3rc ^ arasýnda aðýr hapis cezasý verileceðini belirtmiþtir. Ancak bu ceza kanunun suçun basit þekli Ýçin koyduðu cezadýr. Ayrýca kanun bazý özel durumlarý a-gýrlaþtýrýcý sebep sayar ve bunlar cezanýn artýrýlmasýna sebep olur. Bu aðýrlaþtýrýcý sebepler iki grupta toplanýr: birinci grup i-Çmde yer alan durumlarda faile müebbet aðýr hapis, ikinci grupta ise ölüm cezasý verilir. Kanunun 449. maddesinde, yakýn akrabalar arasýnda iþlenen adam öldürme suçlarýný, görevini ifa eden memurun öldürülmesini, adam öldürmenin zehirleyerek gerçekleþtirilmesini müebbet aðýr hapis ceza-sýyle cezalandýrmýþtýr. Ýkinci grup aðýrlaþmýþ adam öldürme suçuna kanun md. 450’-de yer verir: þu durumlarda, adam öldüren kimseye idam cezasý verilir: 1. Millet meclisi üyelerinden birini öldürme; 2. canavarca bir his þevkiyle veya iþkenceyle öldürme; 3. taammüden öldürme; 4, suçun birden çok kiþiye karsý iþlenmesi; 5. yangýn gibi vasýtalarla öldürme; 6. bir baþka suçu hazýrlamak veya iþlenmesini kolaylaþtýrmak için öldürme; 7. bir suçtan meydana gelecek faydayý elde etmek, bu amaca ulaþmak a-macýyle yapýlan hazýrlýðý saklamak için öldürme; 8. ulaþýlmak istenen amaca ulaþamamaktan doðan infial ile öldürme; 9. bîr suçu gizlemek veya delil ve izlerini kaldýrmak veya kendisinin yahut baþkasýnýn cezadan kurtarýlmasýný saðlamak amacýyle öldürme; 10. kan gütme amacýyle öldürme. Bunun dýþýnda kanun, bazý durumlarýn varlýðý halinde de suça daha hafif bir ceza verilmesini kabul etmiþtir. Bu sebeplere kanun md. 451 ve 452 de yer vermiþtir. Buna göre failce bilinmeyen ve daha önce de bulunan dýþ etkenler, failin fiiline eklenerek ölüme sebep olmuþsa, faile verilecek ceza indirilecektir.
Taksirle adam öldürme suçu ise, failde adam öldürme kastý olmadýðý halde, tedbirsizlik, dikkatsizlik, meslek ve sanatta acemilik, nizamlara, emirlere ve talimata uy- ‘ mamak yüzünden bir kimsenin ölümüne sebep olmaktýr. Suçun manevî unsuru taksir olduðu için, failin taksirle hareket etmesi ve ölümün gerçekleþmesi zorunludur. Meslek veya sanatta acemilik, kanun nizam ve örfe göre bir meslek sahibinde bulunmasý gerekli olan bilgilerden yoksun olma sonucunda ölümün meydana gelmesidir. Nizamca, emirlere ve talimata uymamak ise, failin belirli bir hukuk kuralýna uymamasý demektir. Kanun bu þekilde meydana gelen taksirle adam öldürmeye iki yýldan beþ yýla kadar hapis ve yirmi beþ liradan iki bin beþ yüz liraya kadar aðýr para cezasý verilmesini öngörmüþtür. Taksirle adam öldürmede faille birlikte maðdurun da kusurlu olmasý halinde, faile verilecek olan ceza, sekizde birine kadar indirilir. Bu hüküm, özellikle taþýt araçlarýnýn meydana getirdiði kazalar sonucu ortaya çýkan suçlar bakýmýndan önemlidir. Bu durumlarda, yargýlama sýrasýnda yapýlan bilirkiþi incelemesiyle kusur tespit edilir ve buna göre failinin cezasýnda bir indirme yapýlýr, (M)
ÖLDÜRMEK geçi. f. (ölmek’ten öl-dür -mek). Bir canlýnýn hayatýna son vermek: Siz hiç adam Öldürdünüz mü kendi elinizle, göz f. “• (Kçmal Tahir). Bir adamý kýlýçla ölmesine yol açmak: Onu içki öldürdü, |f — Te^m. yol. [Bitkiler için] Solup kurumasýna, yok olmasýna yol açmak: Susuzluk çiçeði öldürdü. || Bazý sebzelerin acýlýðýný ve sertliðini gidermek: Soðaný tuzla öldürmek. |J Saðlýðýný sarsmak, yorgunluktan bitkin düþürmek: Mesleði onu öldürüyor. f| Fizikî veya ruhî bakýmdan aþýrý derecede rahatsýz etmek. || Mec. Yok olmasýna yol açmak: Savaþ bu sanayiyi öldürdü. jf Ortadan kalkmasýna, kaybolup gitme-Þ.in« r y°l açmak: Bir duygusunu öldürmek.
|| [Vakit, saat, gün v.b. için] Boþuna geçirmek; üç günümüzü o köhne yerde öldürdük.
— Patol. Telef etmek; beslenmenin etkisinden ayýrmak: Kangren etleri öldürür.
¦ öldürtmek ettrg. f. öldürmek Ýþini yaptýrmak.
¦ öldürülmek edilg. f. öldürmek eylemine