Senegal

Çek mucidi (Prag 1771-Münih 1834). Tiyatro oyunları

Senegal’in başkenti ve başlıca limanı Dakar’da, kırmızı dikdörtgenlerle aylık sıcaklık ortalamaları, mavi dikdörtgenlerle de aylık yağış ortalamaları verilmiştir. Büyük Sahra’nm güneyindeki Cabo Verde’de (“yeşil burun”) yeralan Dakar, kurak bozkır iklimi etkisindedir: Sıcaklıklar sürekli yüksektir; yalnızca yağışlı mevsimde vağış alır.

çak ovalardan oluşan Senegal (en yüksek noktası gü­neydoğu kesimindeki Futa Calon kütlesinde 498 m’yi bulur), bir kurak (ekim-haziran), bir de yağışlı (temmuz- ekim) iklimi bulunan tropikal iklim kuşağındadır. Yağış­lar kuzeyden güneye doğru ilerlendikçe azalır: Yağış mevsiminde ortalama yağış Senegal ırmağının aşağı ke­siminde 356 mm, Casamance ırmağının aşağı kesimin­deyse 1 270 mm’nin üstündedir.. En yüksek sıcaklıklar çoğunlukla nisan- haziran ayları arasında görülür ve 35 °C’ı bulur; en düşük sıcaklıklar (14 °C dolayı) ocak ayın­dadır. Güneydoğu kesimdeki düzlüklerde doğan Gam­biya, Senegal ve Casamance ırmakları bütün yıl boyun­ca akar.

Büyük bölümü ağaçlı savanalarla kaplı olan Sene- gal’de, güneyden kuzeye doğru ilerlendiğinde ağaçlar seyrekleşir ve boyları kısalır. Güney kesimdeki ağaçlı savanada, kıyıya yakın kesimlerde büyük limon ve yağ palmiyeleri, orta kesimde banbap ağaçları ağır basar; kuzeye doğru ilerlendikçe yerlerini önce İspanyol ardı­cı, daha kuzeydeyse akasya ağaçları ve buğdaygiller alır.

Senegal’in yeraltı gelir kaynaklarının başlıcaları ara­sında demir filizi, mermer, altın, petrol, doğal gaz ve uranyum yatakları sayılabilir; ama yatakların büyük bir bölümü işletilememektedir. Uzun süredir dışsatımı ya­pılmakta olan fosfat, ülkenin gelişmekte olan kimya sa­nayisinde de kullanılmaktadır.

TOPLUM YAPISI

Senegal’de toplam nüfusun % 44’ünü Voloflar (ya da Uoloflar) oluşturur; Volof dili de nüfusun % 70’inden çoğu tarafından konuşulur (resmî dil Fransızca’dır). Obür önemli topluluklar arasında Pöller, Sererler, Tu- kulörler, Diplalar ve Malinkeler sayılabilir. Toplam nü­fusun %95’ineyakınının müslüman,geri kalanların ço- ğununsa hıristiyan olduğu ülkenin, güney kesiminde, geleneksel dinlere inanan bazı küçük topluluklar da vardır. Kültür farklılıkları, yakın dönemde Casaman- ce’ta yeniden ayrılıkçı bir hareketin oluşmasına elverişli bir ortam yaratmıştır.

Hükümetin okul sistemini ve sağlık hizmetlerini ge­liştirmesine karşın, her iki alanda da henüz istenen so­nuçlara ulaşılamamıştır.

EKONOMİ

Senegal’in ekonomisi balıkçılık ve tarıma dayalıdır. Ta­rıma elverişli toprakların yaklaşık % 40’ında yetiştirilen yerfıstığının büyük bölümü yurt dışına satılır. İç tüketi­me yönelik ürünlerin başlıcaları arasında sorgum, darı ve fasulye sayılabilir. Hükümet yakın dönemde dışsatı­ma yönelik tarımı çeşitlendirme çabalarına girmiştir.

Günümüzde balık (özellikle ton balığı) ve kabuklu deniz ürünleri (özellikle yengeç) dışsatımı, yerfıstığı dış­satımının önüne geçmiştir.

Sanayinin komşu ülkelere oranla geliştiği (GSMH’nin % 20’sini sağlar) ülkede, başlıca sanayi kolları arasında yerel ürünlerin (özellikle yerfıstığı, balık) işlenmesine dayalı besin sanayisi, pamuklu dokuma sanayisi, tüke­tim eşyaları yapımı, kimyasal maddeler üretimi ve pet­rol sanayisi sayılabilir. Bununla birlikte, dış ticaret açığı bir türlü kapatılamamakta ve ekonomik sorunlar, siya­sal huzursuzlukları beslemektedir.

DEVLET YAPISI VE TARİH

Çokpartili demokrasiyle yönetilen Senegal’de bağım­sızlıktan bu yana, zaman zaman güçlü yetkilerle dona­tılmış başkanlık yönetimi dönemleri ve yürütme gücü­nün başbakanda olduğu dönemler yaşanmıştır. 199.1 ‘de Anayasa’da yapılan değişikliklerle seçmen ya­şı 18’e indirilmiş, başbakanlık görevi yeniden oluşturul­muş ve tek dereceli seçim sistemiyle halk tarafından 7 yıllığına seçilen cumhurbaşkanının yetkileri sınırlanmış­tır. Başbakan, üyeleri 5 yıl için seçilmiş olan Millet Mec- lisi’ne karşı sorumludur.

XIV. yy’da Mali İmparatorluğu’na katılan günümüz­deki Senegal topraklarında, Voloflar, XV. yy’da küçük Volof devletlerini Volof İmparatorluğu’nda biraraya getirdiler. 1631’den başlayarak Fransız tüccarların tica­ret ilişkileri kurdukları imparatorluk topraklarında, Fransızların 1658’de Senegal ırmağı kıyısında Saint- Louis kentini kurmalarının ardından, XVIII. yy’da Fran-
sızlar ile İngilizler arasında sürekli çekişmelerden sonra, Viyana Antlaşmasıyla (1816) “Senegal ve Senegal’e bağlı yerler” (Goree adası, vb.) Fransa’ya bırakıldı.

1895’te merkezi Dakar olan Fransız Batı Afrikası Fe- derasyonu’nun oluşturulmasından sonra, 1902’de Se­negal valiliği kuruldu. 1945’te Fransa Parlamento- su’ndaki iki Senegalli milletvekili Leopold Sedar Seng- hor ve Amadu Lamine Gueye’nin etkin çabalarıyla ku­rulan Fransız Batı Afrika Topluluğu içinde bir cumhuri­yet haline getirilen (1958) Senegal, Ocak 1959-Ağustos 1960 arasında Mali’yle birlikte Ocak 1960’ta Mali Fe- derasyonu’nu oluşturdu.

O tarihte tam bağımsız bir cumhuriyet olarak fede­rasyondan ayrılan ülkede, ünlü şair Leopold S6dar Senghor cumhurbaşkanlığına seçildi. 1980 sonuna ka­dar cumhurbaşkanlığı yapan Senghor’un, 1 Ocak 1981’de istifa etmesinden sonra cumhurbaşkanlığına seçilen Abdu Diuf döneminde, Gambiya ile Senegal, savunmalarını, ekonomilerini ve dış siyasetlerini, 11 Aralık 1981’de Senegambiya Federasyonu’nda birleş­tirdiler. 1988’de Diuf’un yeniden başkanlığa seçilmesi­nin ardından, federasyon antlaşması 1989’da bozuldu ve iki ülke yeniden ayrıldı. Aynı yıl etnik topluluklar ara­sında patlak veren çatışmaların ardından, Moritan­ya’yla ilişkiler bozuldu ve her iki ülkenin sınır kesimle­rinde yaşayan binlerce kişi öbür ülkeye geçmek zorun­da kaldı. 1991’de muhalefet temsilcilerinin de hükü­mete alındığı Senegal’de, Abdu Diuf, Şubat 1993’te ye­niden cumhurbaşkanlığına seçildi.

Senegal ırmağı

Batı Afrika’da ırmak. Uzunluğu 1 700 km olan Senegal ırmağı, Gine’nin orta kesiminde Bafing ırmağı adıyla doğup, Mali’nin kuzey kesimine girerek, gene Gi­ne’den gelen Bakay ırmağıyla birleşir. O noktadan son­ra Senegal ırmağı adıyla kuzeybatıya doğru akıp, Sene- gal-Moritanya sınırını izleyerek, Saint Louis kentinin gü­neyinde Atlas okyanusuna dökülür. Sularının yükselme mevsiminde (ağustos-ekim ortaları), denize döküldüğü yerden başlayarak 900 km boyunca ulaşıma elverişli­dir. Çığırı üstünde, akışını düzenlemek ve sulamada ya­rarlanmak amacıyla iki baraj kurulmuştur.

senfoni

Her çalgı partisini yorumlayanların çokluğuyla ve tınıla­rının çeşitliliğiyle nitelendirilen orkestra sonatı. Müzik­severlere ne kadar şaşırtıcı gelirse gelsin, ilk bakışta önemli yapıtları (Mozart’ın, Haydn’ın, Beethoven’in senfonileri) akla getiren senfoni, sınırları kesinlikle belir­lenmiş bir müzik biçimi değildir. Bir senfoninin başlıca özelliği, tınıların çok çeşitli olması ve her çalgı çeşidi için birden çok yorumcunun yeralmasıdır.

Senfoni ilk olarak İtalya’da, daha sonra da Fransa, Al­manya ve Avusturya’da ortaya çıkmış, terim, XVII. yy’da, insan sesi için yapılan bestelerde yalnızca çalgı­larla ilgili bölümleri, uvertürleri, ara müzikleri belirtme­de kullanılmış, XVIII. yy’da üç bölümlü Fransız operası uvertürleri (grave-allegro-grave) ve yine üç bölümlü İtalyan operası uvertürleri (allegro-adagio-allegro) orta­ya çıkmıştır. Lully, Rameau, Purcell ve Hândel Fransız operası uvertürleri türünden, Alessandro Scarlatti ve Jommelli’yse İtalyan operası uvertürleri türünden ör­nekler vermişlerdir.

Daha sonra Sammartini, Stamitz ve Johann Christian Bach’ın örnek yapıtlarının ardından, senfoni XIX. yy. boyunca Beethoven, Schubert, Mendelssohn, Schu- mann ve Brahms’la en parlak dönemini yaşamıştır. Be­ethoven bir yenilik yaparak, Dokuzuncu Senfonf sine koroyu eklemiş, bunu Berlioz ve Liszt de benimseyerek uygulamışlar ve senfonileri seslendiren orkestraları, üf­lemeli çalgılarla zenginleştirmişlerdir.

Senfoni geleneği XX. yy’da da önemini yitirmemiş ve Sibelius, Prokofyev, Şostakoviç, Malipiero, vb. ünlü bestecilerin yapıtlarıyla varlığını sürdürmüştür. Dünya­ca ünlü senfonilerin başlıcaları arasında Beethoven’in Pastoral Senfoni’s\ ve Egmont uvertürü, Mendels- sohn’un BirYaz Gecesi Rüyası ve İtalyan Senfonisi, Ber- lioz’un Romeo ve JülyeHi ile Fantastik Senfoni’si sayıla­bilir.