XIX. VE XX. YÜZYILLARDA BİRLEŞİK AMERİKA VE UZAK DOĞU MEMLEKETLERİ
KOMÜNÜN ANA ÇİZGİLERİ
VL O M I T E
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
XIX. VE XX. YÜZYILLARDA BİRLEŞİK AMERİKA VE UZAK DOĞU MEMLEKETLERİ
KOMÜNÜN ANA ÇİZGİLERİ
1 — Birleşik Amerika Devletleri, 2 — Hindistan, 3 — Çm, 4 — Japonya
RONUNVN İŞLENMESİ
1 — XIX. ve XX. yüzyıllarda Amerika Birleşik Devletlerinin başlıca siyasal olay-
ları nelerdir?
2 — Birleşik Devletler toprak bütünlüğünü nasıl sağlamışlardır?
ABD, XIX. ve XX, yüzyıllarda Ker alanda büyük bir gelişme göstererek Unyanın en büyük devletleri sırasına girmiştir. Bu yüzyıllarda ABD’nin siyasal aylanın dört bölümde inceleyebiliriz: /
• — Toprak bütünlüğünün sağlanması, b ■— Esaret sorunu ve ayrılık vafları, c — Parti kavgaları, ç — Sömürgecilik hareketleri.
•) Toprak Bütünlüğünün Sağlanması: ABD ilk kurulduğu zaman 13 kümetten ibaretti. Bütün bu hükümetler Atlas okyanusu ile Misisipi ırmağı aındaki alanda bulunmakta ve bu ırmağın ötesindeki topraklarda yerli ilkler yaşamaktaydı. ABD hükümeti, Uzak Batı adını verdiği bu tapraklan in edebilmek için birçok çarelere baş vurdu, önce bu Uzak Batı ülkesini enli bir şekilde parçalara ayırdı ve burada kurulacak devletlerden nüfus-60 bini bulanlann derhal ABD*ye bağlanacağını ilân etti. Bunun üzerine, k batıda birçok yeni devletler kuruldu. Bu arada bu bölgede, yabancıların le bulunan topraklardan Loiziyana (Luisiana) Fransa’dan (1830)} da Ispanya’dan (1819) satın alındı. Bundan sonra Teksas (1845), on (1846), Yeni Meksiko ve Kaliforniya (1848) Meksika hükümetin-lavayln nlmdı.
ABI) hükümeti bu büyük topraklan iskân için Avrupa’dan ve başka kıta-
li KÜÇmen kabul ederek nüfusun artmasına çalıştı. İrlanda kıtlıkları, Kail-’tt’dn altın madenlerinin bulunması, Almanya ve Ingiltere’nin nüfuslarının m, Amerik*’ya göç edenlerin sayısını çoğalttı. 1850’den 1903 yihna Amerika’ya Avrupa ve Asya’dan 23 milyon göçmen geldi. Bunlar ih, Almun. İncili:’. Iskandinavyalı, Kanadalı, Fransız, Slav, Çinli ve olmak üzerr çeşitli milletlere ayrılmaktaydı. Göçmen akını sonunda ‘ta Birleşik Devletlerinin sayısı artarak 48’i buldu. Şimdi 50’dir.
) Esaret Sorunu ve Ayrılık Savaşları: ABD kurulduğu sırada, Amerika’’ ticareti yapmak serbestti. Amerikalılar, özellikle pamuk, tütün ve mı^ı tarlalarında çalıştırılmak üzere Afrika’dan pek çok zenci satın 17S0’da ABD içinde 700 bin esir vardı. Bunların 660 bini ABD’nin geçinen güney eyaletlerinde bulunuyordu.
ÎD kurulduktan biraz sonra hükümet esir ticaretini yasak eden bir «bul etti. Bu kanunu tarımla uğraşan ve işçiye çok ihtiyaçları olan mİ etleri kabul etmediler. Bu yüzden kuzeylilerle güneyliler arasında
3 — Esaret sorunu nedir ve bu yüzden Amerika Birleşik Devletlerinde ne gibi
anlaşmazlıklar çıkmış ve bu anlaşmazlıklar nasıl sonuçlanmıştır?
4 —■ XIX. ve XX. yüzyıllarda Amerika Birleşik Devletlerinde hangi siyasî parti-
ler kurulmuştur? Bu partilerin görüşleri arasında ne gibi ayrıntılar vardır?
5 — Amerika Birleşik Devletlerinde sömürgecilik hareketleri nasıl başlamış v«
nasıl gelişmiştir?
§ — Bugünkü Amerika Birleşik Devletlerinin dünyadaki yeri ve önemi nedir?
7 — Hindistan’da Türk-Moğol imparatorluğu ne zaman kurulmuş ve ne kadar
sürmüştür?
8 •— Hindistan’da ilk sömürgeleri hangi devletler kurmuştur? İngilûler, Hindi**
tan’a nassl sahip olmuşlar ve burada ne kadar kalmışlardır?
9 — Bugün Hindistan’da hangi devletler vardır ve bunlar nasıl, ne 2nmnn kurut»
muşlardır?
10 — Çin, Avrupalılarca ne zamandan beri bilinmektedir? İngilızler ve FhmiiIH
Çin ticaretini elde etmek için neler yapmışlardır? >
11 — Çin cumhuriyeti ne zaman ilân olunmuştur?
12 — Çin, bugün neden dünyanın en önemli bir sorunu olmuştur?
13 — AvrupalIlar, Japonya’ya ilk kez ne zaman gitmişlerdir?
14 — Japonlar, niçin uzun bir süre AvrupalIlarla ilişki kurmvnuflorıilf? JapMiyft*
nın dünya ticaretine açılmasını kim sağlamıştır?
T.rvomvn nasıl kalkınmış ve ne zaman gen
ABD, XIX. ve XX, yüzyıllarda Ker alanda büyük bir gelişme göstererek Unyanın en büyük devletleri sırasına girmiştir. Bu yüzyıllarda ABD’nin siyasal aylanın dört bölümde inceleyebiliriz: /
• — Toprak bütünlüğünün sağlanması, b ■— Esaret sorunu ve ayrılık vafları, c — Parti kavgaları, ç — Sömürgecilik hareketleri.
•) Toprak Bütünlüğünün Sağlanması: ABD ilk kurulduğu zaman 13 kümetten ibaretti. Bütün bu hükümetler Atlas okyanusu ile Misisipi ırmağı aındaki alanda bulunmakta ve bu ırmağın ötesindeki topraklarda yerli ilkler yaşamaktaydı. ABD hükümeti, Uzak Batı adını verdiği bu tapraklan in edebilmek için birçok çarelere baş vurdu, önce bu Uzak Batı ülkesini enli bir şekilde parçalara ayırdı ve burada kurulacak devletlerden nüfus-60 bini bulanlann derhal ABD*ye bağlanacağını ilân etti. Bunun üzerine, k batıda birçok yeni devletler kuruldu. Bu arada bu bölgede, yabancıların le bulunan topraklardan Loiziyana (Luisiana) Fransa’dan (1830)} da Ispanya’dan (1819) satın alındı. Bundan sonra Teksas (1845), on (1846), Yeni Meksiko ve Kaliforniya (1848) Meksika hükümetin-lavayln nlmdı.
ABI) hükümeti bu büyük topraklan iskân için Avrupa’dan ve başka kıta-
li KÜÇmen kabul ederek nüfusun artmasına çalıştı. İrlanda kıtlıkları, Kail-’tt’dn altın madenlerinin bulunması, Almanya ve Ingiltere’nin nüfuslarının m, Amerik*’ya göç edenlerin sayısını çoğalttı. 1850’den 1903 yihna Amerika’ya Avrupa ve Asya’dan 23 milyon göçmen geldi. Bunlar ih, Almun. İncili:’. Iskandinavyalı, Kanadalı, Fransız, Slav, Çinli ve olmak üzerr çeşitli milletlere ayrılmaktaydı. Göçmen akını sonunda ‘ta Birleşik Devletlerinin sayısı artarak 48’i buldu. Şimdi 50’dir.
) Esaret Sorunu ve Ayrılık Savaşları: ABD kurulduğu sırada, Amerika’’ ticareti yapmak serbestti. Amerikalılar, özellikle pamuk, tütün ve mı^ı tarlalarında çalıştırılmak üzere Afrika’dan pek çok zenci satın 17S0’da ABD içinde 700 bin esir vardı. Bunların 660 bini ABD’nin geçinen güney eyaletlerinde bulunuyordu.
ÎD kurulduktan biraz sonra hükümet esir ticaretini yasak eden bir «bul etti. Bu kanunu tarımla uğraşan ve işçiye çok ihtiyaçları olan mİ etleri kabul etmediler. Bu yüzden kuzeylilerle güneyliler arasında
yıllarca süren bir fikir mücadeiesmaen .. ______
GUnny devletleri, esirliğin kaldırılmasına razı olmadıklarından, birlikten ayrıl’ maya karar verdiler (1860). Bu tarihte Amerika Birleşik Devletleri Kuzey ve Gttney olmak üzere ikiye ayrıldı.
Kuzeyliler, Amerika birliğinin bozulmasını istemiyorlardı. Bunun üzerine Kuzeylilerle Güneyliler arasmda, Amerika tarihinde Ayrılık savaşı denilen, büyük bir iç savaş başladı. 1861 – 1865 yıllan arasında devam eden kanlı savaşlardan sonra Kuzeyliler, Güneylileri yenerek ABD birliğini yeni baştan sağladılar. Bu savaşlar sırasında 1863’te esir ticareti kesin olarak kaldırıldı.
e) Parti Kavgaları: ABD kurulduktan sonra, önce Cumhuriyetçi ve Federalist adıyla iki siyasal parti memleket yönetiminde önemli rol oynadılar. Fakat 1830 tarihine doğru biri Demokrat diğeri Wbig adıyla iki yeni parti daha kuruldu. Bunlardan Demokratlar, Güney hükümetlerinde daha kuvvet» liydiler. Birliğe dahil olan hükümetlerin hükümranlık haklarının çoğaltılmasını, ticaretin serbest bırakılmasını, endüstrinin himayesi için gümrük tarifelerinin indirilmesini istiyorlardı. Liberaller adını alan Whigler ise devlet balkanlarının mutlak yönetimlerine karşı idiler. Endüstri ve ticaretle himaye usulünü istiyorlardı.
Ayrılık savaşlarından sonra ABD’nin siyasal hayatında Cumhuriyetçileri* Demokratlar birbirlerine rakip oldular. Bunlardan Cumhuriyetçiler iç siya» sette merkeziyet usulüne, federal hükümetin egemenliğine, himaye usulünün şiddetle uygulanmasına, dış siyasette ise emperyalizme, yani denizlerde üstün* lük sağlanmasına, sömürgecilik alanında şiddetli davranmaya, DemokrAtİM ise iç siyasette birliğe dahil olan hükümetlerin hükümranlık haklarının tanın* masına, ekonomik bir siyaset izlenmesine ve mutedil bir gümrük tarifesi uygH* lanmasma taraftardılar.
XIX. yüzyılın sonlarıyla XX. yüzyılın başlarında bu iki parti araainrf* ihtilâf daha çok artmıştır. Cumhuriyetçiler gittikçe daha muhafa*alıif folf siyaset gütmüşler, Demokratlar ise iç ve dış siyasetteki ustaca harsketUriyl* halkın savgiı*ini kazanmışlardır. Birinci Cihan savaşından sonra Dantöllffttktt tekrar iktidara geçmişlerdir.
ç) SMmUrııecitik Hareketleri: Ayrılık savaşları bittikten sonra, Aİ0*M di (Andan daha pek çok göçmen geldi. Bu arada ABD’nin floftal |W|)lllMlK meydana çıkartıldı. Bunlardan faydalanılmaya baylandı, YolUf, rfimtfJffMCU yapıldı, Limanlar inşa olundu. ABD, XIX. yüzyılın son yiIMHIlil en smgin vs ll«ri hır memleketi oldıı. Bu goliym* sonunda AI0| her kakuiMİan rakip bir hala geldi.
ABD 4t« siyasal inin tantalleri 1023’tan İtlin Ç«« nun «AlRMİMı Amerikalılarındır» düsturu İla nllldl, İM Amerll» kitast Hnertnde «
Dundan sonra Amerika kıtasından diğer Avrupalıları çtkar-ı«y* galı«tılnr. Bu amaçla 1876’da Rusya’dan Alaska yarımadası’m satın aldı-r. D«h« mınva 1896’da Ispanyoliara karşı isyan eden Küba adası ahalisine irdim «Itllfr. Bunun için İspanya ile savaşarak adanın bağımsızlığını sağladı-r (1196). Bu arada Portoriko adası ile Ispanya’nın elinde bulunan Filipin talan’nı savaş zarar ödentisi olarak ellerine geçirdiler ve gene bu sırada lyllk Okyanustaki Havai adatan’m da elde ettiler (1893).
Bu fiıruda bir Fransız şirketi, Panama kanalı’nı açmaya çalışıyordu. ABD 03’te bu şirketin bütiin haklarını satın alarak, Panama kanalını açmayı lirdi (1914). Bu suretle Amerika, Büyük Okyanustaki sömürgelerini güven na almış oluyordu.
ABD, XX. yüzyılın başlarında Rus-Japon savaşı sırasında aracılık yaptı. 7’de Uzlaşma devletlerinin yanında Birinci Cihan savaşma girdi. Savaştan ra kendi siyasetine döndü. Fakat 1941’de Japonya’mn saldırısı üzerine ci Cihan savaşma katıldı. Bugün Amerika Birleşik Devletleri dünyanın in siyasal, sosyal ve ekonomik sorunlarıyla uğraşmakta ve demokrasi msmın komünizme karşı savunmasında bıiyük rol oynamaktadır.
