DİATRİBE  Felsefe Konusu

DİATRİBE i. («okul alıştırması» anlamında yun. k.). Ed. Diatribe, önceleri felsefe konusu üzerine öğretmenle çömezleri arasında basit bir diyalogdu; M.ö. II. yy.dan itibaren Yunanistan’da karmaşık bir edebiyat türü ve kinik okuldan dilenci filozofların kullandığı ahlâkî vaiz haline geldi. Diatribe, sistemli hiç bir öğretiye başvurmadan talihe boyun eğmeyi ve kayıtsızlığı öğütler; diatribe, sofistlerden miras kalan bilgince hitabete, öğretici küçük hikâyeler, alegorik masallar, ünlü kişilerin vecizeleri ve özellikle dinleyiciyle kısa ve zorlu sorunlar üzerinde bazen ciddî bazen eğlenceli (Borysthenis’li Bion’un diatribe’si) hayalî diyaloglar katar. Kinik diatribe, Roma imparatorluğunun yıkılışına kadar o kadar çok tutuluyordu ki, büyük filozoflar tarafından kullanıldığı gibi (Seneca’nın ahlâkî incelemeleri), stoacı propagandayı ve hıristiyan vaizim da etkiledi. Birçok XVI. ve

XVII. yy. bilgini ilâhiyat ve edebiyat üzerine yazdıkları tartışma eserlerine Diatribae adını verdiler. Ama, diatribe kelimesi acı ve şiddetli eleştiri anlamıyle (bu anlam şüphesiz kiniklerin meşhur küstahlıklarından gelir) ilk defa Voltaire’de (1734) görülür; Voltaire küçük eserlerinden birçoğuna başlık olarak Diatribe adını vermiştir. (Mau-pertuis’ye karşı yazdığı Diatribe Du Docteur Akakia (Doktor Akakia’nın Diatribe’si) [1752]. (L)