özdeyişler (Maximes), La Rochefoucauld nun 1664’te, yazarın adı olmaksızın yayımlanan Réflexions ou Sentences et Maximes Morales ine (Düşünceler veya Hükümler ile Ahlakî özdeyişler) kısaca verilen ad. Yazar önce, 1659’da Madame de Sablé ve Jacques Esprit ile ortaklaşa bir eser meydana getirmeyi düşünmüştü. Sonra yalnız çalıştı, özdeyişler, çağdaşlarını sık sık şaşırtmış ve o günden beri La Rochefoucauld, bencillikten başka bir şeye inanmamakla suçlandırılmıştır, Aslında, La Rochefoucauld, şan, şeref ve kazanç getiren erdemleri kıyasıya yerer. O kadar saf bir erdem anlayışı vardır ki, erdemin karşılıksız olmasını ister ve bundan da erdemin kolayca bulunmadığı sonucunu çıkarır. Fakat karşılıksız erdemin var olduğunu da inkâr etmez. (L)
ÖZDIŞI blş. sıf. Fels. Yeni. Bir şeyin aslında olmayan, onun dışında kalan. Dışın-1j. Esk. Gayri zatî, haricî. (M)
ÖZDtRENÇ blş. i. Elektr. Homogen bir telin kesitinin uzunluğuna bölümü ile direncinin çarpımı (sembolü: q), (q = R
ÖZDEŞLİK ı. (özdeş’ten özdeş-lik). Yeni. özdeş olma hali, aynılık, eşitlik. Esk. Ayniyet.
— Mant. ve Fels. Birkaç görünüş veya birkaç adlandırma altında belirmekle beraber, aslında «bir» ve değişmez olanın niteliği: Ben’in özdeşliği. (Bk, ANSIKL.) I) özdeşlik İlkesi, bilginin yönetici ilkelerinden biridir. (Genel olarak şu şekilde dile getirilir: Var olan, vardır, veya A A’dır.) Bk. ANStKL.
Mat. İki yanı birbirinin aynı olan veya harflere verilen sayısal değerler ne olursa olsun ıkı yanı da sayıca eşit değerler alan eşitlik: «(a+i)s s a=+2ö* + i» bir özdeşliktir ve = özdeşlik işaretidir. II Euler özdeşliği. Bk. HOMOGEN.
— ANSÎKL. Mant. ve Fels. Mantık açısından, özdeşlik kavramı, her çeşit bilginin temel şartı olarak görünmektedir; özdeşlik ilkesi’mn dile getirdiği şey de budur: «Bir şey, kendisidir» veya «var olan, vardır» veya «A, A’dır». özdeşlik ilkesi diğer iki mantık İlkesiyle tamamlanır. Bunların bi •
AMI Muhtar ÖZDEN rincisi çelişmezlik ilkesi’dit ve «A, A – olmayandan farklıdır, bir şey hem kendisi, hem de kendisinin çelişkeni olamaz» şeklinde ifade edilir. İkincisi ise, üçiincü şıkkın imkânsızlığı ilkesi’dit. Bu ilke de şöyle dile getirilir: «A ile A-olmayan arasında başka bir imkân yoktur; bir şey hem A hem, de A-olmayan olamaz», özdeşlik ilkesi bütün klasik mantığa hâkim olmuştur. Bu ilke, her ispatlamanın ve dilin temel şartını ortaya koyar. Bu temel şart İse, belli bir ispatlama boyunca,
öZDEVtM blş. i. Fels. Yeni Hareket sebebi kendinde olan devim. Kendiliğinden hareket. Eşanl. otomatizm.
—- Psikiyatr. Zihinsel özdevim belirtileri, birsam özelliği taşıyan birtakım olayları kapsayan belirtiler topluluğu. (Bu olaylar, hastaya kendisini zorla kabul ettiren ve yabancı gerçekler olarak hissedilen duyumların, fikirlerin ve hatıraların irade dışı ve kendiliğinden ortaya çıkışına dayanır.)
ANStKL. Psikiyatr, Zihinsel özdevim belirtileri, müzmin birsam psikozlarının kökünü meydana getirir. Bu belirtiler Uç öz-devimi kapsar: 1, ruhsai-duyumsal özdevim. Burada tad alma, dokunma, görme ve se-nesteziye değgin çeşitli birsamlar söz konusudur; 2. fikir-söz özdevlmi, hastanın işittiği ve çoğu zaman tehdit edici nitelik taşıyan seslerle belirir. Bu birsamlar, hastanın hareketlerine ve düşüncesine hükmeder; hasta, kendi düşüncesinin başkaları tarafından sezildiğine ve çalındığına inanır. Bu durumu, kendi varlığı ve kişiliğine yapılan bir tecavüz olarak hisseder. Bu fikir-söz otomatizmi hastada, türlü söz karışıklıklarına, anlamı kavranmadan söylenen kelimelere ve tekrarlamalara yol açar; 3, hareket Özdevimi ise hastada, çeşitli ki-nestezik duyumlara, yersiz jestlere, hareketle ilgili içtepilere, zorlama niteliği taşıyan hareketlere ve kendiliğinden sözsel belirtilere yol açar,
Clirambaulı’ya göre, özdevinim temeli, organiktir; ruhsai-duyumsal merkezlerin mekanik bir uyarılmasından doğan birsamların sonucudur. Bu birsamlar, hezeyana yol açar. Freud’a göre, birsamlar, bilinçdışı duygunluk çatışmalarının, sembolik bir biçim alarak dış dünyada yansımasıdır. H, Ey tarafından temsil edilen organik-dina-mik anlayışa göre, özdevim her şeyden ön-
olduğundan, bir telin özdirenci, birim boyda ve birim kesitteki parçasının direncidir.)
— ANSIKL. özdirenç, ohm-metre (sembolü:
Sim) cinsinden ifade edilir ve direnç R = p—
formülüyle verilir; burada R ohm cinsinden direnci, p ohm-metre cinsinden Szdi-renci, t metre cinsinden uzunluğu, s de metre kare cinsinden kesiti gösterir.
Eski özdirenç birimi mikrohmsantimetre, bugün de kullanılmaktadır.
Bir iletkenin özdirenci cinsine, sıcaklığına ve bazı özel hallerde aydınlanmasına (selenyum) ^ veya içinde bulunduğu magnetik alana (bizmut) bağlıdır.
Mutlak sıfır noktasında özdirenç sıfırdır; tt°C yakınlarında, kaba bir yaklaşıkla ç = oo (1 + at) bagıntısıyle gösterilir; no, 0°C’taki Özdirençtir. Sıcaklık katsayısı a, madenler için pozitif, manganin gibi bazı alaşımlar İçin hemen hemen sıfır, karbon, bor ve yarı iletkenlerin çoğu için negatiftir. Direncin tersine (1/R) iletkenlik dendiği gibi, Özdirencin tersine de (l/o) özilet-kenlik denir. (LM)
