ENGELS, Friedrich

ENGELS, Friedrich (1820-1895). Alman düşünür Friedrich Engels, Karl Marx ile birlikte bilimsel sosyalist hareketin yaratıcıların- dandır.Engels, bugün Almanya Federal Cumhuri- yeti’nin sınırları içinde kalan W uppertal’in Barmen kentinde doğdu. Babası zengin bir pamuklu dokuma fabrikatörüydü. Elberfeld Lisesi’nde okurken babasının isteği üzerine okulu bıraktı. Ticareti öğrenmesi için Bremen’de bir şirkette çalışmaya gönderildi. Daha sonra Prusya ordusunda askerlik yaptı. Bu amaçla gittiği Berlin’de maddeci felsefeyle ilgilendi. Ardından babasının Manchester’de- ki dokuma fabrikasında çalışmak üzere İngiltere’ye gitti. Burada işçilerin yaşama ve çalışma koşullarını yakından inceleyen Engels, 1845’te İngiltere’de Emekçi Sınıfların Durumu (Die Lage der arbeitenden Klasse in England) kitabını yazdı. Engels, Karl Marx ile 1844’te Paris’te tanıştı. Toplum sorunları ve bunların sosyalizm ışığı altında nasıl çözülebileceği konusunda aynı düşünceleri paylaştılar ve dostlukları ömür boyu sürdü. İlk ortak ürünleri Alman İdeolojisi (Die deutsche Ideologie-, 1845) oldu. 1848’de, işçi sınıfının devrim yaparak siyasal gücü nasıl ele geçirebileceğine ilişkin düşüncelerini özetledikleri ortak yapıtları Komünist Manifestomu (Manifest der kommunistischen Partei) yayım ladılar. Bu kitap özellikle Lenin ve öteki Rus devrimcilerini çok etkiledi (bak. LENİN, VLADİMİR Ilyîç). 1848 Avrupa’nın devrimlerle sarsıldığı bir yıl oldu. Birçok ülkede halk krallık yönetimlerine karşı ayaklandı. Halklar kralların yetkilerinin kısıtlanmasını, Fransız Devrim i’nin geliştirdiği demokrasi düşüncesinin yaşama geçirilmesini istiyorlardı. Bunun için de seçimler yapılmalı, meclis açılmalı ve yurttaşlar ile devletin hak ve ödevlerinin açıkça belirlendiği anayasalar hazırlanmalıydı. Engels, bazı Alman kentlerinde çıkan ayaklanmalara doğrudan katıldı; bu deneyimlerinden daha sonra yazdığı makale ve yazılarında yararlandı. Devrimlerin krallık güçlerince bastırıldığı 1849’un ardından, Engels Manchester’e dönerek gene babasının fabrikasında çalışmaya başladı. B ir süre sonra da fabrikaya ortak oldu. Bu dönemde Londra’ya yerleşen ve çalışmalarını ekonomi üzerine yoğunlaştıran Marx’i maddi açıdan destekledi. Engels 1869’da hisselerini satarak şirketten ayrıldı. Hisselerin satışı kendisini ve Marx’i yaşamlarının sonuna kadar geçindirecek parayı sağlamıştı. I. Enternasyonal’in kuruluşunda etkin bir biçimde çalıştı ve yürütme organında görev aldı. I. Enternasyonal, 1864’te Londra’da kurulan ve 1876’da Am erika’da Philadelphia Kongresi’nde dağıldığı resmen açıklanan Uluslararası Emekçiler B irliği’nin kısa adıdır. Enternasyonal’in kuruluş amacı, dünyanın çeşitli ülkelerindeki işçi hareketlerini birleştirmekti. Daha sonra II. Dünya Savaşı’na kadarki dönemde üç Enternasyonal daha kuruldu. Engels’in en önemli yapıtlarından biri de bilimsel sosyalizmin ilkelerini kitlelere ulaştıran Anti-Dühring, Bay Eugen Dühring Bilimi Altüst Ediyor (Herrn Eugen Dührings Umwälzung der Wissenschaft; 1878) adlı kitaptır. Marx’in 1883’te ölümünden sonra, Kapital’in (Das Kapital) II. ve III. ciltlerini M arx’in notlarından yararlanarak düzenledi. Bu dönemde ayrıca, Ailenin, Özel Mülkiyetin ve Devletin Kökeni (Der Ursprung der Fa- milie, des Privateigenthums und des Staats\ 1884) adlı yapıtını da kaleme almıştır. Bu kitapta tarihöncesi çağlardan başlayarak sanayi toplumuna kadar olan dönemde aile, mülkiyet ilişkileri ve devletin nasıl geliştiğini incelemiştir.