ENGEREK

Engerekler Avrupa, Asya ve A frika’nın (Eskidünya’nın) en zehirli yılanlarıdır. Aynı familyadan (Viperidae) akrabaları olan ve Yenidünya’da yaşayan çıngıraklı yılanlar gibi engereklerin de üstçenelerinde iki zehir dişi bulunur (bak. ÇINGIRAKLI Yilan). Oynak üstçene kemiğine bağlı olan bu iri dişler normal olarak geriye doğru yatıktır. Ama yılan avına saldırdığı zaman zehir dişlerini dikleştirir ve ısırarak açtığı yaradan zehri avının vücuduna akıtır. Bazı türlerin zehri öldürecek kadar tehlikelidir. Çıngıraklı yılanların gözleri ile burun delikleri arasındaki iki derin çukurda hayvanın avını kolayca bulmasına yardımcı olan ısıya duyarlı organlar bulunduğu halde engereklerde bu çukurlar ve ısı alıcı organlar yoktur. Engereklerin 50’yi aşkın türünden en tanınmışı bayağı engerektir (Vipera berus). Sırtındaki zikzaklı kara şeritle bir bakışta tanınabilen bu tür, İrlanda dışında bütün Avrupa’da ve Asya’nın kuzeyinde çok yaygındır. Zehirli yılanların pek yaşamadığı Kuzey Kutup Dairesi yakınlarında bile görülebilir. Küçük memeliler ve kertenkele gibi hayvanlarla beslenen bu engereğin zehri tehlikeli değildir, ama önlem alınmazsa öldürücü olabilir. A frika ’da ve Arabistan’ın kurak bölgelerinde yaşayan Bitiş cinsinden, şişen engereklerin ilginç bir savunma davranışı vardır. Bu yılanlar bir tehlike karşısında kaçmaz, gövdelerini şişirerek ıslığa benzer bir ses çıkarırlar. A frika ormanlarında görülen Gabon engereği (Bitiş gabonica) ile Asya’da yaşayan Russell engereği (Vipera russelli) en zehirli engerek türleri arasındadır. Çöl engereği (Echis cari- natus) de Kuzey A frika çöllerinde yaşar. Engereklerin çoğu iri ve yassı kafalı, 80-150 cm uzunluğunda kalın gövdeli yılanlardır. Ama ağaçlarda yaşayan ince gövdeli türler de vardır. Toprağın altındaki oyuklarda yuvalanan bazı türlerin ise gözleri küçülerek körelmiştir. Engereklerin yumurtaları genellikle dişinin karnında açılır ve yavrular canlı doğar. A frika’da yaşayan gece engerekleri gibi birkaç tür ise yumurtlayarak çoğalır.