Art deco
XX. yy.’ırı başlarında Art deco üslubunda yaratılmış aksesuvarlara örnekler: (1 ) Paraşütçü biçiminde, parşömen ve; bronzdan yapılmış lamba; (2) 1920 yılları sonlarında Fransa’da yapılmış bir mürekkep hokkası; (3)plastik ve kromdan yapılmış şamdan; (4)Fransız sanatçı René Laligue’nin tasarladığı buzlu camdan Senlis vazo (1925); (5)Afrika su kabağı biçiminde, çizgili üçgen desenlerle türkuaz ve kobalt mavisi mineyle süslenmiş Fauré yapımı vazo; (6) kehribar taklidi plastik bir parfüm şisesi; (7)Baccarat’daki Fransız cam işçiliği fabrikasından kristal parfüm şişesi; (8)F. Priess tarafından yapılmış, ön yüzü, ayakları ve üstündeki Amazon kadını figürü gümüş ve bronzdan, mermer bir masa saati; (9)Jean Puiforcat’nın tasarladığı, kulbu ve üstündeki topu necef taşından, gümüş yıldızlı çaydınlık; (10)Raymond Templier tarafından tasarlanmış, gümüş, fildişi ve vernik kullanılarak yapılmış bir sigara tabakası; (11 ) üsluplaştırılmış güneş ışını m otifliiki renkli ayakkabı; (12)kübist resimden esinlenmiş süslemeleriyle bir yelpaze; (M)Paris’te yapılmış plastik bir kemer tokası; (14)İngiltere’de yapıldığı sanılan, ahşap ve fildişinden iki düğme. Art deco, sanat dünyasını 1920 ve 1930 yılları boyunca, İkinci Dünya Savaşı’ha kadar etkilemiştir.
1910-1940 yılları arasında etkili olan sanat üslubu. Genellikle çok bakışımlı, oldukça üsluplaştırılmış doğal ve geometrik biçimleriyle ayırdedilen, Art nouveau’ya tepki olarak ortaya çıkan (Bk. ART NOUVEAU) Art de- co’nun iki önderi, 1900’lerdeki çalışmaları sonraki yıllar içinde ortaya çıkacak yapıtların habercileri olan İs- koçyalı Charles Mackintosh ve AvusturyalI Josef Hoff- mann’dır. Hoffmann’ın Brüksel’deki sade yapısı Stoclet sarayı (1905-11), Gustave Klimt’in yaptığı döneme göre ileri mozaik panolarıyla, Art nouveau’dan Art deco’ya geçişin ilk yapıtı oldu. 1903’te Hoffmann, ilk Art deco tasarımlarını gerçekleştiren çalışma grubu Wiener Werk- stätte’yi kurdu. Bu kavramlar, 1910’da Paris’te, Louvre’da gerçekleştirilen, “Münih ve Viyana’dan Dekoratif Sanatlar” sergisiyle tanıtıldı. Sergide Art nouveau’yla oldukça çelişen, XIX. yy. yeni klasik Biedermeier üslubunun basitleştirilmiş halinin ve halk sanatının üstüne kurulu bir üslup egemendi. 1910’da Paris’te bir başka önemli gösteri, Serge Diaghilev’in Rus Baleleri topluluğunun sergilediği Şehrazatoldu. Leon Bakst’ın hazırladığı kostümler, moda dünyasında, “Doğu tarzı”nı bir anda ön plana çıkardı. Paul Poiret hemen bu yeni modaya uygun ürünler gerçekleştirip, 1912’de Art deco düşüncelerini geliştirmek için “Atelier Martine” adlı tasarım okulunu kurdu. Bu arada Coco Chanel, Art deco uslubuna uygun mücevherlerle süslediği kadın modasını yaratırken, kü- bist renkler ve biçimler kullandı. Afrika heykelleri, eski Mısır ve Güneybatı Amerika Kızılderili sanatları ile Eskiçağ Yunan sanatı, bu yıllarda Art deco’yu etkilediler. 1925’te Bauhaus ve uluslararası üslubun etkileriyle Art deco, sanayi çağını yansıtan ve böylece sanayi devriminin başından beri sanatçıların ve tasarımcıların geliştirmek istedikleri, sanat ve makine üretimi arasında uzlaşmayı sağlayan son bir gelişme gösterdi. Dekorasyonda Art deco temaları, genellikle geometrik üsluplaştırmalar haline getirilmiş klasik motiflerdi. Edgar Brandt, dövme-demir perdeleri bakışımlı fıskiyelerle süsledi; Emil Ruhlman, abanoz dolaplara fildişi kakmalarla geometrik bir katılık içinde çiçek demetleri yaptı: René Laligue, buzlu cam ya da kristal levhaları asitle yakarak, kurt köpeği ya da ceylanla gezinen zarif kadınlar gibi sahneler işledi. Jean Puifocat ve Daum,soyut geometrik biçimler kullandılar. Art deco terimi, uygulandığı yıllarda değil ( o yıllar boyunca “art moderne”, “modernistic”, “Jazz pattern” vb. adlarla anılmıştır), bu üsluba ilginin yeniden canlandığı 1960 yıllarında, 1925’te Paris’te açılmış olan Exposition internationale des Arts Décoratifs et industriels Modernes’den (Uluslararası Modem Süsleme ve Sanayi Sanatları Sergisi) türetilmiştir.