Ataullah Efendi, Şanizade
Türk bilgini ve tarihçisi (İstanbul 1771 – Tire 1826). Sü- leymaniye medresesinde tıp, Mühendishane’de astronomi, matematik ve astroloji okuyan Şanizade Ataullah Efendi, müderrislik (1785) yapıp, vakanüvisliğe getirilerek (1819), tarihini yazmaya başladı. Yaşadığı dönemin en iyi hekimi olmasına karşın, hekimbaşılığa getirilme- yip, sarayın hekimbaşısıyla ters düştüğü için vakanüvis- lik görevinden de uzaklaştırıldı (bu nedenle vakayinamesi ancak 1821 sonlarına dek getirilmiş, kalan 5 yıllık süreyle ilgili müsveddeleri, yeni vakanüvis Sahalarşey- hizade Esat Efendi’ye vermiştir) ve Tire’ye sürüldü (1826).
Fransızca, Latince, Arapça ve Farsça bilen, tıp, biyoloji, cebir, geometri, astronomi ve astroloji konularında uzman olan Şanizade Abdullah Efendi, deniz ve kara coğrafyası, kale tahkimatı ve deniz savaşları üstüne birçok çeviri yapmış, müzik, resim ve hat sanatıyla da ilgilenmiştir.
Başlıca yapıtları: Tarih-iŞarıîzade (Şanizade Tarihi, 4 cilt), Kavanirı-i Asakir-il ¡Cihadiye (Savaş Askerlerinin Yasaları), Tanzim-i Piyadegân ve Süvariyan (Piyade ve Süvarilerin Düzenlenmesi), Kavanin-i Cerrahin (Cerrahların Yasaları, 1828), lstılahat-ı Etibbâ (Hekimlerin Terimleri), Müfredat-ı Ecza-i Tıbbiye (İlaçların İlkel Maddeleri), Mürekkebat-ı Ecza-i Tıbbiye (İlaçların Bileşimleri), Usul-i Hisab (Matematik), Usul-i Hendese (Geometri