aktinitler

aktinitler
Periyodik tablonun III B grubunda aktinyumu izleyen 14 kimyasal elemente topluca verilen ad. Bazı kimyasal benzerliklerden dolayı, aktinyumun da genellikle eklendiği aktinitlerin (ya da aktinit elementleri) tümü radyoaktiftir; çünkü çekirdekleri çok büyüktür, bu yüzden de kararsızdırlar ve kendiliklerinden fisyona girdiklerinde büyük miktarda enerji yayarlar. Aktinitlerin çoğu doğada bulunmaz, ama laboratuvarda yapay olarak üretilebilirler. Doğada bulunan aktinitler.Aktinitlerin ikisinin, dünya oluştuğundan bu yana tamamen bozulmayacak kadar uzun yarılanma süreleri olan izotopları vardır. 14 milyar yıl yarılanma süresi (yarı ömrü) olan Th-232, dünya kabuğunda her milyonda 12 parça olacak biçimde boldur. Özellikle torit ve monazit (yanmaz birkaç çeşit az bulunur metal oksit karışımı ve toryum fosfat) gibi bazı minerallerin temel düzenleyicisidir. Doğada uranyumun da üç izotopu bulunur. İzotop değerleri ve yarılanma süreleri şöyledir: U-234 için % 0.006, 230 000 yıl; U-235 için % 72, 696 milyon yıl; U-238 için % 99,27,4,51 milyar yıl. Bazı laboratuvarda üretilen uranyum izotoplarının da yarılanma süreleri uzundur. Uranyumun Yer kabuğundaki toplam bolluğu, her milyona yaklaşık 4 parçadır ve temel olarak peşblend, otunit, torbenit ve karnotit gibi birçok mineralde toplanmıştır. Kazançlı olarak işletilebilecek kadar geniş uranyum mineral yatakları genellikle Afrika, Kanada, Rusya ve ABD’nin güneybatı kesiminde bulunur. Aktinyum ve protaktinyum ile toryum ve uranyumun bazı izotopları, doğada Th-232, U-235 ya da U-238’in bozulma ürünü olarak bulunur. Daha ağır aktinitlerin tümü, uranyumötesi elementler ve daha hafif aktinitlerin bazı başka izotopları, 1940’tan bu yana laboratuvarda elde edilebilmektedir. Uranyum madenlerinde küçük miktarlarda neptünyum-239 ve plutonyum-239 bulunmuştur; U-238’in kendiliğinden fisyonuyla yayılan nötronun emilmesiyle üretilirler.Aktinitlerin bulunması. Önce birçok kimyacı, aktinyumun lantana, toryumun hafniyuma, protaktinyumun tantala ve uranyumun tungstene kimyasal açıdan benzer olduğunu düşünmeye başladılar. 1923’te Ne Is Bohr, aktinyumun, 4f kabuğunu dolduran, yanmaz metal oksit karışımı elementlerin dizisine benzer bir element dizisi başlatılabileceğini önerdi. 1944’te Glen Seaborg ve yanında çalışanlar, uranyumu izleyen elementlerin kesinlikle lantanitlere benzer olacağı varsayımını öne sürdüler. Bu varsayımlar doğruydu: Aktinitlel- rin çoğu gerçektenjlantinitlere kimyasal açıdan benzerler; sözgelimi kuryumun kimyası, gadalinyumunkine çok benzer[ Özellikleri. Aktinitlerin tümü, havada parlaklığını yitiren, parlak, sert metallerdir; ayrıca, bileşiklerinden indirgenmeleri güç olacak kadar elektropozitiftirler. Einsteinyum aracılığıyla bütün aktinitlerin oksiti hazırlanmıştır; toryumdan berkelyuma bütün aktinitlerin kararlı dioksitleri vardır. Toryum, uranyum ve plütonyum di- oksitleri nükleer reaktörlerde kullanılır. U-235 ve Pu- 239, nötronları emdiklerinde nükleer fisyona girdiklerinden, nükleer reaktörlerde ve nükleer silahlarda kullanılırlar.