BOLİVYA

DEVLETİN ADI……………..Bolivya Cumhûriyeti

BAŞŞEHRİ……La Paz-Hükümet Merkezi Sucre

NÜFÛSU……. ……………………………………7.528.000

YÜZÖLÇÜMÜ……………. …………..1.098.581 km2

RESMÎ DİLİ…………………………………….İspanyolca

DÎNİ…………………………………………………Hıristiyan

PARA BİRİMİ…………………………Bolivya Pezosu

Güney Amerika devletlerinden birisi. Batısında Şili ve Peru, kuzey ve doğusunda Brezilya, doğusunda Paraguay, güneyinde Arjantin yer alır.

Târihi

Bolivya’nın ilk târihi hakkındaki bilgiler, Tiahuanaaco bölgesinde Titicaca Gölünün kuzey tarafındaki kalıntılar incelenmek sûretiyle elde edilmeye başlanmıştır. Burada, yapılan kazılar sonucu M.S. 100 ile 600 yıllan araşma âit olduğu tahmin edilen ileri bir medeniyetin birçok kalıntıları bulunmuştur. Bugünkü Bolivya’da yaşayanların çoğunluğunu teşkil eden Aymarslar muhtemelen bu medeniyeti kuranların torunlarıdır. On beşinci asır ortalarına doğru şimdiki Peru tarafından gelen İnkalar, Aymarsların bir kısmım yenerek Bolivya’nın Altiplano bölgesini ele geçirdiler. Ancak Aymarslar yakın dağlara yerleştiler ve İnkalar ile anlaşarak orada yaşamaya başladılar. Dağı kendi etkileri altına aldılar. 1531’de Francisco Pizarro komutasında buraya gelen İspanyollar, İnkalarla yaptıkları savaşlar sonucu 1528’de Bolivya’nın tamâmını ele geçirdiler. İspanyollar 16. asırda dillere destan olan zengin gümüş yataklarında yerlileri ve Afrika’dan getirilen zencileri köle olarak çalıştırdılar. 1650 yılında koloninin merkezi olan Potosi şehri 150.000 nüfûsu ile Lâtin Amerika’nın en büyük şehriydi. İspanyolların yerli halka yaptıkları idârî baskılar üzerine 17 ve 18. asırda bir dizi siyasî ihtilal vukûa gelmiştir. 1780 yılında bir grup yerli, La Paz liderliğinde is
yan ettiler ve gerilla savaşları yaptılarsa da yenilerek bir çoğu yok edildi. İlk bağımsızlık hareketi, 1809 yılında başlatıldı ve bağımsızlık îlân edildi. Ancak İspanyolların bağımsızlığı kabul etmemesi üzerine başlayan uzun savaşlar sonucunda, 1825 târihinde İspanyollar Bolivya’nın bağımsızlığını kabul etmek zorunda kaldılar. BolivyalIlar bir cumhuriyet idâresi kurdular ve Chaguisaca şehrini Sucre ismi ile başşehir yaptılar. 1883 yılına kadar süren savaşta Bolivya ve Peru, Şili’ye yenildi ve Bolivya Büyük Okyanus kıyılarını Şili’ye bırakmak zorunda kaldı. Yaptığı savaşları kaybedince, 1903’te Acre bölgesini Brezilya’ya, Chaconun bir bölümünü 1932’de Paraguay’a bıraktı. Ülke çeşitli iç karışıklıklar içinde uzun müddet çalkalandı. Bir ara mâdenler 1952’de devleîleştirildi ise de 1966’da tekrar özel sektöre devredildi. 1974’te yapılan fiyat ayarlamaları ülkede büyük karışıklıklar çıkmasına sebeb oldu. Yüzlerce yerli öldürüldü. 1976’da ordu idâreye el koyarak yönetimi ele aldı. Nihâyet çeşitli karışıklıklardan sonra ordunun 1982 yılı Temmuzunda, General Guido Vildoso’yu Cumhurbaşkanlığına getirmesi ile durum sâkinleşti.

Fizikî Yapı

Bolivya, göze çarpan farklı bir yapıya sâhip olup, üç büyük bölgeye ayrılır. Birincisi: Sayısız kıvrımları, tepelerini örten karlar ile Ilkampane’de 7.000 metreye yaklaşan yükseklikleri ile hârika bir güzelliği olan And Dağ bölgesidir. And Dağlan Bolivya’da 640 km uzanırlar. Cordillera Occidental Dağları ile Cordillera Criental Dağları arasında 4000 ilâ 4500 m yükseklikte Altiplano Platosu uzanır. Bolivya halkının çoğu burada yaşar. İkinci büyük bölge, birçok meskun vâdilerle kesilen dağların doğu bölgesinden ibârettir. Bu bölge iki kısma ayrılır. Birincisi, normal sıcaklıklar, az miktarda yağmurlar ve kısır bitkilerin, karakterize ettiği vâdilerdir. İkincisi ise kuzeye ve kuzeydoğuya yönelen yarı tropik iklimle, bol bitkilerin karakterize ettiği alçak vâdilerdir. Bolivya’nın üçüncü bölgesi, ülkenin üçte ikisinden daha fazla yer kaplayan düz arâzilerdir. Alçak arâzilerin güneydoğu kısmını Bolivya’nın en büyük vâdisi olan Gron Chaco Vâdisi teşkil eder. Bu bölge zengin petrol yatakları bulunmasına rağmen çok az gelişmiştir. Chaco Vâdisinin kuzey tarafında tropikal ovalar uzanır, burada sık yeşillikler ve pampa ağaçları bulunur.

Nehirler ve göller: En önemli nehri Desagu- dero’dur ve deniz seviyesinden 3500 m yukarıdan aşağı doğru akar. En önemli gölü Titicaca Gölüdür. Başka nehirler varsa da önemsizdir.

İklimi Tropik iklim bölgesinin girişinde yer alan Bolivya’nın yüksek yaylalarında dikkate değer soğuklar; alçak bölgelerinde ise bunaltıcı sıcaklar göze çarpar. Altiplano bölgesi, rüzgârların ve yağışın az olduğu bir bölgedir. Yıllık sıcaklık ortalama 10°C’dir. Bu sıcaklık Cochabamba’da -20°C’ye kadar düştüğü gibi, Sucre’de de 18°C’ye kadar çıkar. Ancak Yungas Vâdisi ve düz arâziler fazla miktarda yağmur alırlar. Güneyden esen soğuk “Surazos” rüzgarları sıcak ve kurak havayı yumuşatırlar. Chaco bölgesi sıcak ve yaz müddeti boyunca kuraktır. Kışın ise bol yağışlıdır.

Tabiî Kaynakları

Bitki örtüsü Bolivya’nın iklimine ve yüksekliğine göre değişir. 4500 metrenin üzerindeki bölgelerde çok az bitki bulunup birçok yerler ağaçsızdır. Altiplano bölgesinde kerestelik az miktarda ağaç, diken ve yosunlu bitkiler bulunduğu gibi, sert otlar da bulunur. Okaliptüs (Sıtma ağacı) yetiştirilir. Yükseklik alçaldıkça, bitki miktarı ve türleri artar. Kuzeydoğuda sık tropikal yağış ormanlan bulunur. Bu ormanlarda sedir, maun ve palmiye gibi sert ağaçlar vardır. Hayvanlardan, alpaka, kartal, kondor, maymun, jaguar, puma bir çok çeşit yılan, çeşitli kuş ve renkli papağanlar ülkenin çeşitli yerlerine dağılmışlardır. Balıkçılık da önemli bir gelir kaynağıdır. Bolivya mâden ocakları bakımından oldukça zengindir. Gümüşle berâber bulunan zengin kalay yatakları, bizmut, kurşun ve diğer metaller, Altiplano vadisinden çıkarılır. Gerçek bir gümüş dağı, Altiplano bölgesindeki Potesi tepesinde bulunmaktadır. Dikkate değer miktarda tungsten, çinko, bakır, antimon ve altın bulunur. Chaco bölgesinde petrol yatakları bulunmuştur. Nüfus ve Sosyal Hayat

Bolivya’da halkın yandan fazlası yerlidir. Üçte biri de “Cholos” diye bilinen beyazların dedeleri ile yerlilerin karışımıdır (Melezdir). Önemli yerli grubu olan Aymarslar, vâdilerde ve Altiplano bölgesinin bâzı kesimlerinde yaşarlar. Cholos kabilesi Bolivya’daki en renkli ve çeşitli gelenekleri olan kabiledir. Nüfûsun % 15’i beyazdır. İspanyol asıllıdır. Bunların bir kısmı yerlilerle melezleşmişlerdir. İspanyolca resmî dil olmasına rağmen, nüfûsun ancak % 36’sı günlük olarak bu dili konuşmaktadır. İspanyolca konuşanlar aynı zamanda Aymarsların veya Queshualann dillerini konuşurlar. Ülkenin % 95’i Katoliktir. Halkın % 60’ı kırsal bölgelerde, % 40’ı da şehirlerde yaşar. Çok az sayıda zenci vardır. Başşehri olan La Paz ve Sucre, Potesi, Oruti ve Santa Cruz şehirleri önemli şehirleridir. İlk öğretim mecbûridir. Halkın % 65’i okuma-yazma bilmemektedir.

Siyâsî Hayat

Bağımsız bir Cumhûriyet olan Bolivya’da siyâsî hayat, sık sık olan askerî darbeler yüzünden kesintiye uğramıştır. Halkın seçtiği devlet başkanı bakanlar kurulu ile yürütme yetkisini elinde tutar. Yasama yetkisi ise Temsilciler Meclisi ve Senatodan kurulu 157 üyeli Ulusal Kongre’nin elindedir. Ülkenin yönetim merkezi La Paz, yargı merkezi Sucre’dir.

Ekonomi Bolivya ekonomisinin temeli mâdenciliğe dayanır. İspanyollar uzun süre gümüş, kalay, bakır gibi önemli mâdenleri kendi memleketlerine taşımışlardır. Şu anda Bolivya, mineral bakımından zengin ülkeler arasındadır. On dokuzuncu yüzyılın son çeyreğinde gümüş mâdenleri işletilmiş, 2 0 . yüzyılın başlarında da kalay işletmeciliği gümüşün yerini almış ve Bolivya’nın ihraç ürünlerinin başı olmuştur. Kalay üretimi bakımından dünyâda İkincidir.

Tarım: Çalışan nüfusun üçte ikisi tarımda istihdam edilmesine rağmen, ülke gıda ihtiyacının mühim bir kısmını ithal etmektedir. Patates, arpa, kahvaltıda yenilen bir hububat olan quinua yüksek yerlerde yetişen başlıca ürünlerdir. Nohut, buğday, mısır, Altiplano bölgesinde yetiştirilir. Yungos bölgesinde mısır, buğday, yeşil sebze ve meyve üretimi yapılır.
Sanâyi: Siyâsî istikrarsızlık sanâyinin gelişmesine mânî olmakta ve kaynakların değerlendi- rilmemesine yol açmaktadır. Başlıca ürünleri rafine petrol, işlenmemiş şeker ve at etidir. Gemi yapımı, mobilyacılık, tekstil ürünleri sınırlıdır. Son yıllarda mâdenleri işletmeye yönelik fabrikaların yapımına ağırlık verilmiştir. Ulaşım: Denize kıyısı olmayan Bolivya’da ulaşım hava, kara ve demiryolu ile sağlanmaktadır. Ulaşıma elverişli su yollarının toplam uzunluğu 14.500 km civârındadır. La Paz ve Santa Cruz’da milletlerarası hava alanları vardır.