BORAKS;
Boraks mineralinin işlendiği, Bandırma Asit Boraks Fabrikasından bir bölüm.
Aim. Borax (r), Fr. Borax, İng. Borax. Meşhur ismi sodyum borat olan, borun oksi asidinin tuzu. Genellikle, kimyâsal formülü N a^O ,. 10H,0 olarak yazılırsa da, Na2(0H)2.8H20) formülü daha doğru ve tuzun yapısını daha iyi îzâh etmektedir. Boraks ismi Arapça Burak kelimesinden gelmekte olup, parlak mânâsındadır. Kristal haldeki boraks renksizdir. Türkistan’da tınkal, Anadolu’da tenekâr adları ile bilinir.
Özellikleri: Sodyum borat beyaz olup, toz Ve kristal hâlinde bulunabilir. Yoğunluğu 1,73 gr/cm3tür. Sodyum borat suda ve gliserinde çözünür. Fakat alkolde çözünmez. Boraks 75°C’de erimeye başlar. Eridikçe kristal suyunu kaybeder.
200°C’de kaynar. Sodyum, borat, kızıl derecede, boraks camı olarak adlandırılan camımsı kütle şeklinde erir. Birçok metalik bileşikler çözünmüş metalik iyonlara mahsus bir renkte boraks incisi vererek erimiş materyalde çözünebilir. Renklenmiş boraks incisinin meydana gelmesi bakır, nikel, demir ve krom gibi gerçek metal iyonlarının mevcudiyetini anlamak için analitik tahlilde kullanılır.
Bulunuşu: Sodyum borat, bâzı yabancı madde ile birlikte sodyum borat bulunduran tabiî boraksta bulunur. Sodyum borat, kolomanit (CaB,04(0H)3.H20), kernit (Na2B40 7.4H20), ulek- sit (Na2B40 7 Ca2B6On.16 H,0) gibi çok sayıdaki diğer borat minerallerinden de elde edilir. Elde edilişi: Sodyum borat, tuzlu göl sularının buharlaştırılıp kristallendirilmesinden elde edilir. Boraks, laboratuvarda borik asit ile susuz sodyum karbonatı reaksiyona sokarak elde edilir.
Kullanılışı: Sodyum boratın çoğu, dayanıklı ve kırılmaz borsilikat camının îmâlâtında kullanılır. Boraks aynı zamanda porselen minelemekte, boyalarda, kola ve tutkallarda, deterjanlarda kullanılır. Boraks suyun sertliğini gidermek için çamaşır ağartmasında, kaynakta eritici ve pas önleyici olarak kullanılır. Bunlardan başka boraks tekstil boyacılığında, matbaacılıkta, donmayı geciktirmek için antifiriz olarak ve bitki öldürme ilacı olarak kullanılır. Az miktarda bor bâzı bitki tiplerinin büyümesi için önemlidir.Topraktaki verimsizliği gidermek için toprağa boraks ilâve edilir. Borakstan lab jratuvarda analitik belirteç olarak da faydalanılabilir.