COĞRAFİ KEŞİFLER; Aim. Erıtdeckungen (f.pl.), Fr. Explorations, decouvertes (f.pl.), İng. Explorations. Yer küresinin ilmî, ticârî veya askerî gâyelerle araştırılması. Keşifler, dünya kara ve denizlerin tanınması şeklinde 3000 senelik tahminî bir mâziye sâhiptir. Dünyânın derinliklerine, okyanus diplerine ve uzaya doğru yapılan incelemeler de bir yandan devam etmektedir. Avrupa’da keşiflere Portekiz Prensi Henry’nin 1415 senesinde teşvikleriyle başlandı. Christopher Columbus gemilerle Amerika’yı, Vasco da Gama Hindistan’ı ve Ferdinand Magellan dünyâyı dönerek dolaşmak sûretiyle önemli keşiflerde bulunmuş oldular. Marco Polo ve Müslüman kâşif İbn-i Battûta’nın keşiflerle ilgili coğrafî kayıtları, haritaları çok mühimdir.
Bâzı büyük keşif seyahatleri: Portekizliler, Afrika’nın etrafından dolaşarak Hindistan’a yöneldiler. Körfez Meksi- kayı işgâl etti. Dreyk ve Macellan dünyâyı dolaştılar. Yarım yüzyılda dünyanın büyük bir kısmı bilinmiş oldu.
İbn-i Battûtâ, 1325-1354 seneleri arasında Asya kıtalarında çok uzun süren incelemeler yapmıştır. (Bkz. İbn-i Battûta)Mîlâttan önce 600 senelerinde Mısır’dan başlayan bir seferle Afrika kıtası ile ilgili ilk keşif, Kı- zıldeniz’den geçilmek suretiyle güneydeki burun dönülüp, Cebelitârık Boğazından geçilerek, tekrar Mısır’a dönüldü. Bunu tarihçi Heredot kaydetmektedir. 1497 senesinde ise bu tür bir seyahate Vasco da Gama Lizbon’dan başlamış, önce Arjantin kıyılarına oradan Ümit Burnunu dolaşarak Müslümanların elinde bulunan Doğu Afrika kıyılarını geçtikten sonra Kalküta’ya kadar uzanmıştır. Bu seferi sırasında Vasco da Gama’ya Müslüman coğrafyacı ve denizci İbn-i Mâcit rehberlik etmiştir. 1499 senesinde tekrar Lizbon’a donjihüştür. Christopher Columbus’un Hind Adalarına ulaşmak için yaptığı seyahatlerinde Bahama, Küba ve Amerika’nın güney kıyılan keşfedildi. Fakat Müslüman coğrafyacı İdrisî’nin (ölm. 1165), Atlantik haritasında Antilla Adalarını Pîrî Reis’in haritasında Amerika Kıtasını göstermesinden anlaşıldığına göre Müslümanlar Kolomb’dan önce bölgeden haberdar idiler. Daha sonra târihçi Faz- lullah Ömerî (ölm. 1349), Batı Afrikalı Mense Kanka Mûsâ ve Sene, Gambiya kıyısından başlayan ikinci sefere başkanlık yapan İkinci Ebû- bekr’in saltanatı zamanında Mali’den bölgeye keşif heyetleri gönderdiğini yazmaktadır. 1492 senesinde yapılan bu seferlerde Columbus daima Hind Adalarına gittiğini zannetmiş ve 1506 senesinde ölmüştür. Americus Vespucius 1501 senesinde Amerika kıtası kıyılarına sefer yaparak buranın yeni bir kıta olduğunu söyledi. Ferdinand Magellan Columbus’un keşfettiği adalara giderken fırtınaya yakalanmış ve Güney Amerika kıyılarından Pasifik Okyanusuna (Büyiik Okyanus) ulaşarak burayı keşfetmiştir. Pasifik Okyanusunda sefere devam eden Magellan, nihayet Filipin Adalarına ulaşarak Colombus’un asıl bulmak istediği noktaya tesadüfen varmıştır. Magellan, Filipin- lerde yapılan bir çatışmada öldüğünden kaptanı olduğu Victoria isimli gemi, 1522’de tekrar Ispanya’ya dönmüştür. Bu seyâhat dünyâ etrafında yapılan ilk seyâhat olması bakımından da önemli bir yer tutmuştur. O devirde Hıristiyan âlemi dünyanın tepsi gibi düz olduğuna inanıyorlardı. Müslümanların dünyâ coğrafyası üzerine verdikleri bilgileri güzel değerlendiren ve bunları kendine mâl eden Vasco da Gama, Colombus ve Magellan gibi denizciler böylece meşhur oldular. Colombus-Magellan döneminden sonra en mühim keşif seyâhatleri Kaptan James Cook tarafından 1768 ile 1779 seneleri arasında yapılmış; Güney Atlantik ve Güney Pasifik okyanuslarındaki adaları, Antarktika Kıtası dünyâ haritasındaki yerine konulmuştur. Kuzey Kutbuna 1909 senesinde ilk ulaşan Amerikan Bahriye Subayı Robert E.Reary’dir. 1959’da Amerikan nükleer denizaltısı Skate, buzlar altında giderek kuzey kutbunda su üstüne çıktı. Güney kutbuna ise 1911 senesinde ilk ulaşan Amundsen’dir. Güney Kutbuna, köpeklerin çektiği kızak arabayla gidilmiştir.