DUDAK

DUDAK; Aim. Lippe (f), Fr. Levre (f), İng. Lip.
Ağız boşluğunun ön duvarını yapan etli kısımlardan
her biri. Alt ve üst çenede olmak üzere iki
adet dudak vardır. Bunlar iki yanda birleşerek
“dudak köşesi” denilen bir açı meydana getirirler.
Dudaklar ağzı kapamaya, yiyecekleri almaya yardım
ederler. Çeşitli hareketleriyle de sesleri ayarlarlar.
Dudakların hareketini, dudak köşelerinden
başlayarak dudakların çevresinde ve içinde yer
alan yuvarlak kas, üçgen kas ve gülme kası sağlar.
Yanakların devamından ibâret olan dudaklar, derinin
ağız içi mukozasına geçiş yeridir. Dudaklarda
üç ayrı bölge vardır:
Deri kısmı: Kıllı deri karakterinde olup keratinleşmiştir
(sert boynuzsu tabaka ile kaplıdır).
Deri-mukoza kısmı: Deriden mukoza özelliğine
geçen kısım.
Mukoza kısmı (nemli örtücü zar kısmı): Ağız
mukozasının yer aldığı ve altındaki salgı bezlerinin
salgıları ile nemlenen kısım.
Ağzın içinde üst dudağı ikiye bölen çizgi üzerinde
ince bir dokuyla üst dudak üst çeneye tutunur.
Buna “üst dudak gemi” denir. Aynı şekilde alt
dudakta da bir “alt dudak gemi” vardır.Hastalıkları: En çok rastlanan dudakların
çatlamasıdır. Soğuk havalarda veya başka tesirler
altında ortaya çıkarlar. Nemi arttırıcı merhemler
iyileştirmede genellikle yeterli olur. Dudakların iç
yüzündeki yaralar bir ağız iltihabının belirtisidir.
Özellikle üst dudaktaki çıban ve yaralardaki mikroorganizmalar
beyin zarlarına ulaşarak “menenjit”
yapabilirler. Bundan başka nâdir de olsa frengi
hastalığının yarası (şankr) dudaklarda olabilir.
Uçuk’a bir virüs sebeb olur. İnsandan insana
bulaşabilir. İnsanların % 70-90 kadarı uçuk virüsü
taşıyıcıdır. Genellikle kendi kendine birkaç
günde iyileşir.
Dudak iltihâbı: Muhtelif sebeplerle husûle gelen
dudağın iltihabî hastalığıdır. Isırmak, çekmek,
iklim, güneş gibi fizikî tesirler, ilâçlar, ruj, diş
macunları, takma dişler, tütün gibi kimyevî tesirler
ve çeşitli bakteriler dudakların iltihaplanmasına
sebeb olur. Ayrıca Ab B12, B2 vitaminlerinin eksikliği
de dudak iltihâbına sebeb olabilir. Dudak iltihâbının
sebebi tesbit edilirse bertaraf edilerek
tedâvi yapılır. Nötr bir krem kullanılabilir. Tentürdiyot
iyi netice verir. B2 vitamininin yüksek
dozda kullanılması da iyi neticeler vermektedir.
Yüz felci vak’alarında dudaklar vazifelerini
yeterli yapamaz. Bu durumda dudaklar iyi kapanmaz
ve hastanın ağzından devamlı salya akar. Tek
taraflı yüz felçlerinde dudakların simetrik hâli bozulur
ve sağlam tarafa doğru kayarlar.
Tavşan dudağı: Anne karnında gelişen ceninde
(embriyoda) üst dudak ve damak üç ayrı
doku kitlesinin birleşmesinden meydana gelir.
Alın bölgesinden aşağı doğru alm-burun uzantısı,
her iki yandan orta çizgiye doğru da üst çene uzantıları
ilerler. Alın burun uzantısı, üst dudağın ortasını,
burnu, alnı ve sert damağın en ön kısmını
yapar.
Üst çene uzantılarından biri veya her ikisi
alm-burun uzantısıyla burun altında birleşmemesi
hâlinde üst dudağın dış bölgesi orta kısmından
ayrı kalır. Bu tip görünüşteki dudaklara “tavşan
dudağı” denir. Yalnız sağda, yalnız solda veya
iki taraflı olabilir.
Tedâvisi: Bir plastik cerrâhî uzmanı tarafından
yapılır. Dudak ve damak bir arada yarıksa, bebek
emmediğinden büyümesi gecikir. Çocuk bir yaşına
kadar ameliyat edilmez. Ameliyat çocuk konuşmayı
öğrenmeden yapılmalıdır. Şekil bozukluğu
sâdece dudağa âitse ve çocuk emebiliyorsa
ameliyata üç yaşından sonra başvurulabilir.