DUBÇEK, Alexander

DUBÇEK, Alexander; Çekoslovak devlet
adamı. Çekoslovakya Komünist Partisi (KSC) birinci
sekreterliği sırasında uyguladığı reform programı
sebebiyle, Çekoslovakya’nın Ağustos 1968’de
SSCB ve Varşova Paktı üyesi devletler tarafından
işgâl edilmesine sebep olan kişidir.1921 senesinde Çekoslovakya’nın Slovakya
Uhrovec şehrinde doğan Dubçek, çocukluk yıllarında
babası Stefan Dubçek’le birlikte gittiği Sovyetler
Birliği’nde göçmen olarak yaşadı. Öğrenimini
Kırgızistan’da gördü. Babası tarafından kurulan
bir sanâyi kooperatifinde monitörlük yaptı.
1938 yılında âilesiyle birlikte Çekoslovakya’ya
döndü. 1939’da Çekoslovak Komünist Partisine
üye oldu. İkinci Dünyâ Savaşı sırasında “Slovak
Millî Ayaklanması” adlı yeraltı direniş teşkilâtına
katıldı ve Alman işgal kuvvetlerine karşı savaştı. Bu
savaşta iki defa yaralandı. Savaştan sonra Komünist
Parti içinde devamlı olarak yükseldi. 1955’te
Sovyetler Birliği’ne giderek Yüksek Siyâsî Etütler
Okulunu bitirdi. 1958’de memleketine dönerek
Bratislava’daki bölge komitesinin birinci sekreteri
ve hem Slovak, hem de Çekoslovak komünist
partilerinde Merkez Komitesi Üyesi oldu. 1962’de
KSC Merkez Komitesinin seçtiği parti prezidyumu
asil üyeliğine getirildi. 1963’te Slovakya kolu birinci
sekreterliğine seçildi. Ekim 1967’de Prag’da
yapılan bir Merkez Komitesi toplantısında parti
birinci sekreteri Antonin Novotny’e karşı partinin
ve ekonomik reform yanlılarından başka Slovak
milliyetçilerinin de desteğini topladı. Novotny, 5
ocak 1968’de yerine Alexander Dubçek’i bırakarak
birinci sekreterlikten istifa etti.
Alexander Dubçek’in parti birinci sekreteri
olmasından sonra 1968’in ilk aylarında Çekoslovak
basınına daha geniş serbestlikler tanındı.
Stalin dönemindeki siyâsî tasfiye kurbanlarına
îtibârları iâde edildi. Nisan ayında Çekoslovakya’nın
“sosyalizm yolu” adı verilen bir reform
programı yürürlüğe kondu. Bu gelişmeler
SSCB’de ihtiyatla karşılandı. 29 Temmuz-2
Ağustos arasında iki ülkenin en yüksek düzeydeki
liderleri Slovakya’daki Cierna şehrinde bir
araya geldiler. Dubçek bâzı küçük tavizler vermeyi
kabul etti. 3 Ağustos 1968’de Bratislava’da
diğer Doğu Avrupalı komünist liderlerin de onayladığı
bir protokol imzalandı. Fakat Çekoslo-vakya’daki gelişmelerden ve liberalleşme eğilimlerinden
memnun olmayan SSCB ve Varşova
Paktı üyesi diğer ülkeler 20 Ağustos 1968 gecesi
Çekoslovakya’yı işgâl ettiler. Dubçek ve Prezidyum’un
diğer beş üyesi tutuklanarak Moskova’ya
götürüldü. Halkın başlattığı direniş neticesinde
Sovyetler, Dubçek’le anlaşmak zorunda
kaldı. Daha sonra Prag’a dönen Dubçek, hisli
bir konuşma yaparak halkın daha fazla desteğini
istedi. Fakat giderek durumu zayıflayan Dubçek’in
yardımcıları vazifelerinden uzaklaştırıldı.
Kendisi de Nisan 1969’da parti birinci sekreterliğinden
alınarak Federal Meclis başkanlığına
getirildi. Ocak 1970’te Türkiye’ye büyükelçi olarak
tâyin edildi. Aynı yıl Partiden ihrâç edilerek
Prag’a geri çağrıldı. Bratislava’da orman idâresi
müfettişliğine getirildi. Bratislava’da gözetim
altında yaşadı.
Alexander Dubçek, Çekoslovak Komünist
Partisi ve Prezidyum üyelerinin topluca istifa etmelerinden
sonra 28 Aralık 1989’da oy birliğiyle
parlamento başkanlığına seçildi. Kendisine Avrupa
Parlamentosu tarafından verilen Saharov
Ödülünü alırken, 17 Ocak 1990’da yaptığı bir konuşmada
Çekoslovakya’nın gelecekte Avrupa’daki
yerini alması için herşeyi yapacağını ve ülkesinin
Avrupa Topluluğuna üyeliğinin yalnızca zaman
meselesi olduğunu söyledi. 27 Haziran
1990’da yeni seçilen Çekoslovakya parlamentosunun
başkanlığına getirildi. Arzu ettiklerine ulaşamadan
9 Kasım 1992’de öldü.