EĞRELTİLER (Pteridophyta)

EĞRELTİLER (Pteridophyta); Alm.
Farnpflanzen, Pteridophyta (pl.), Fr. Pteridophytes,
İng. Pteridophyta. Eğreltiotları, kibritotları,
at kuyruklan gibi çiçeksiz bitkileri kapsayan geniş
bir şûbe. Kendibeslek (ototrof) olarak yaşayan,
çoğunluğu kara bitkileridir. Bu bölüm bitkilerinin
büyük gelişimlerini bundan milyonlarca yıl önce
karbon devrinde yaptıkları söylenmektedir. Bu
devirde cins ve türlerinin çoğunluğu ağaç şeklinde
olan bitkilerin, mâden kömürünün meydana
gelmesinde önemli rolleri olmuştur. Bu bölümde
bugün yaşayan 12.000 kadar tür bitki vardır. Eğreltilerin
önemli sınıfları şunlardır: 1) Iycopodiatae
(Kibritotları), 2) Eguisetatae (Atkuyrukları), 3)
Filicatae (Eğreltiotları).
Bir eğreltiotunun hayat devri: Eğreltilerde
birbirini takib eden ve birbirinden çok farklı iki hayat
devri vardır. Bitkinin yapraklarının alt yüzeylerinde
bulunan spor keselerine olgun sporlar düşer. Haploit (n kromozomlu) sporların çimlenmesi
ile yürek şeklinde yeşil renkli yapraksı protal
adını alan gametof bir bitki meydana gelir. Bu çoğunlukla
bir kaç hafta yaşayan, bir kaç santimetre
büyüklüğünde küçük bir bitkiciktir. Gelişmeleri
ve şekilleri sınıflarda değişiktir. Genel olarak basit,
yeşil renkli bir tallusla alt yüzünden çıkan ve
bulunduğu ortama bağlantısını sağlayan, topraktan
su ve besin tuzlarını emmeye yarayan hortum şeklindeki
kökçüklerden (rizoidler) meydana gelir.
Protalin alt yüzünde kabarcık hâlinde anteridyumlar
(erkek organ) ve meme başçığı şeklinde arkegonyumlar
(dişi organ) gelişir. Döllenmede spermatoziodlerin
arkegonyuma taşınmasında suya
ihtiyaç vardır. Döllenmeden sonra zigot, diploit (2n
kromozomlu) sporofitine bitkiyi meydana getirir.
Eğrelti sporofiti yosun sporofitine göre daha ileri
bir yapı ve daha zengin bir gelişme gösterir.
Eğreltilerin çoğunda protalin gelişmesi kısa süre
sonra durur ve sporofit kısa zamanda kök, gövde
ve yapraktan müteşekkil ve çok yıllık bağımsız bir
bitki hâline gelir. Mayoz bölünmesi ile spor keselerinde
spor ana hücrelerinden dörder spor hasıl
olur. Çimlenen sporlar tekrar haploit protali (gametofil)
meydana getirirler. Böylece eğrelti otunun
hayat devri tamamlanmış olur.