PATENT

PATENT; Aim. Patent, Fr. Patente, İng. Patent.
Bir sınâi veya ticâri buluşun, îmâl ve satış hakkının
belli bir süre için bir şahsa veya firmaya âit olduğunu
gösteren devletçe onaylı resmî belge, “buluş
belgesi”, “uyrukluk belgesi” veya “ihtira beratı”.Patent hakkı, çoğunlukla buluş sonucu olan
mâmullerle sınırlı tutulur. Patent, sınaî mülkiyet
haklarından biridir. Seri hâlinde îmâl edilecek
olan malın belli standartlara uygun olarak yalmz
ilk îmâlâtçı tarafından üretilmesi hakkını temsil ettiği
gibi, buluşun çalınmasından ve taklitlerinden
korunmasını da sağlar. Patent hakkı, genellikle
her ülkenin kendi sınırları içinde geçerlidir. Patent
sâhibi, îmâl edeceği mâmulün başka ülkeler için de
patent hakkını isterse, ayrı ayrı o ülkelere mürâcaat
etmesi gerekir. Bâzı ülkeler, başka ülkede alman
patent hakkının belli şartlar dâhilinde kendilerinde
de geçerli olmasına izin verirler. Beynelmilel
patent hakkı mevcut değildir.
Patent verme uygulaması 15. yüzyılda İtalya’da
başladı. Sonraki 200 yıl içinde Avrupa ülkelerine
de yayıldı. Resmî patent tescili 1790’da
Amerika’da, 1791’de Fransa’da başladı. Sonraki
yıllarda birçok ülkede patent kânunları çıkarıldı.
Bir buluşa patent verilirken bâzı şartlar aranır.
Başkası tarafından tasarlanmış olmaması, genellikle
bir yenilik taşıması, ilgili olduğu alanda
önemli bir ilerleme getirmiş olması arzu edilir.
Temelsiz buluşlara patent verilmez. Patentli mâmüllerinde
değişiklik yapan kâşifler, mürâcaat etmek
suretiyle “ek patent” alabilirler.
Patent, bir çeşit şahsî mülktür. Satılabilir, ipotek
edilebilir ve miras olarak kalabilir. Patent sâhibi,
ürettiği malının başkaları tarafından îmâlini,
kullanımını ve satılmasını engelleme hakkına sâhiptir.
Dilediği kimselere buluşunun îmâl, kullanım
veya satış haklarından herhangi birini bir lisans
aracılığı ile devredebilir. Buna karşılık imtiyaz
hakkı veya başka çeşit karşılık alır. Patentli bir mâmülden
yetkisiz olarak faydalanmaya kalkışanlar
mahkeme kararıyla tazminat ödemek zorunda kalırlar.
Buluşların kalitesine göre patent süreleri
farklı olmakla birlikte çoğu ülkede 16-20 yıl arasında
değişir. Sosyalist ülkelerde patent uygulaması
yoktur. Ancak buluş sâhibine bâzı tavizler sağlayan
bir “sertifika” verilmektedir.