PEROKSİT

PEROKSİT; Aim. Peroxyd (n), Fr. Peroxyde
(m), İng. Peroxide. Hidrojen peroksitten türediği
gözönüne alınabilen, peroksi (-0 -0 -) grubu bulunduran
kimyâsal bileşik. Hidrojen peroksitteki
bir veya iki hidrojen yerine organik veyahut anorganik
bir grubun geçmesiyle peroksit bileşik meydana
gelir. Peroksitler, oksidasyon, polimerizasyon
ve oksijen üretme gibi çeşitli reaksiyonlarda kullanılır.
^
Anorganik peroksitler: Persülfatlar, amonyum
persülfatların veya sulu sülfürik asidin elektrolitik
oksidasyonu ile elde edilir. Persülfat asidi
(H2S2 0 8) ticârî maksatla kullanılmaz. Beyaz bir katı
olan amonyum persülfat, polimerizasyon katalizörü,
boya ilâcını oksitlemede, metallere aşındırarak
şekiller yapmakta, laboratuvarlarda oksidan
olarak kullanılır. Potasyum persülfat butadiensitiren
kauçuğu îmalâtmda, çok az miktarda saç beyazlatmada
kullanılır.
Peoksimonosülfat (monopersülfat), H2 0 2 ve
H2 S04’ten elde edilir. Bu madde çok kuvvetli oksitleyici
ve beyazlatıcıdır. Bu özellik tuzlarında da
vardır. Monopersülfat, yünün yıkanmadan dolayı
olan çekmesini önlemek için kullanılır. Tuzları
ise etkili birer beyazlatıcıdır.
Peroksidifosfat ve peroksikarbonat, peroksidisülfat
gibi elektrolitik olarak elde edilir. Fakat
kullanma alanları pek yoktur. Hidrojen peroksit en
yaygın kullanılan bir peroksittir (Bkz. Hidrojen Peroksit).
Diğer anorganik peroksitler metal peroksitler
olup, bunlardan en önemlisi ve doğrudan
satılanı sodyum peroksittir (Na-O-O-Na). Sodyum
peroksit elementlerinden ileri kademede elde edilir. Suda çözündüğü zaman sodyum hidroksit
ve hidrojen peroksit meydana gelir. En çok,
H2 0 2 elde etmek için ve beyazlatıcı olarak kullanılır.
Baryum, kalsiyum, magnezyum, stronsiyum
ve çinko peroksitler de ticârî öneme sâhiptir.
Organik peroksitler: Anorganik peroksitten
çok fazla tehlikeli olan organik peroksitlerin bir çoğu,
yanabilen veya patlayabilen madde olduklarından
kullanılışları sınırlıdır. Organik peroksitler
genellikle organik maddenin H2 0 2 ile reaksiyonundan
elde edilir. Ticârî maksatla yalnız perasetik
asit (CH3 (C=0)00H) elde edilir. Bu bileşik en
çok, bakteri, mantar öldürmekte ve sterilizasyonda,
hidroksillendirilmiş ve epoksillendirilmiş bileşiklerin
elde edilmesinde kullanılır. Diğer önemli
organik peroksitlerden dibenzoil peroksit, polimerizasyonda
ve toz beyazlatıcı olarak kullanılır
ve kısmen hidroperoksittir.