PERSPEKTİF

PERSPEKTİF; Aim. Perspektive (f), Fr. Perspective
(f), İng. Perspective. İki boyutlu yüzeye üç
boyutlu cismin resmini çizim metodu. Cisimler
uzaklaştıkça görünüşleri gerçek görünüşlerinden
farklılaşarak ufalır. Bu farklılaşma perspektif prensipleriyle
târif edilir. Cismin görüntüsü pptik ve
matematik olarak ifâde edilebilir. Perspektif, mîmârlar,
mühendisler, endüstri plânlayıcıları tarafından
çok kullanılır.
Yapılması: Plânlanan proje perspektif olarak
hazırlanır. Proje başlamadan çok önce bitmiş şekli
üzerinde daha teferruatlı çalışmalar yapılır. En
basit perspektif çizim, bir kağıt üzerine çizilen
yatay izgidir. Bu yatay çizgi meselâ o bölgenin
ufuk hattını temsil eder. Bu çizgi üzerine bir gemi
ve biraz üzerine bulutlar konulursa gökyüzü de
temsil edilmiş olur. Gemiyle çizim yapanın arasındaki
mesâfe yaklaştıkça boyutları büyüyen diğer
cisimler sıralanır.
Perspektif çizimlerde atmosferin ışık etkisiyle
renk ve gölgelere etkisi, görüntülerin farklılaşmasına
sebep olur. Atmosfer etkileri dikkate alınarak
çizilen perspektif çizimlere uzay (areal)perspektif denir. Tatbikatta en çok kullanılan çizim
metodu ise, ışık etkisi gösterilmeyen doğrusal (linear)
perspektiftir. Çizim yapılırken belli bir oranda
küçültme yapılır. Bu küçültme oranına, çizilen
resmin mikyası denir.
Perspektif resimde esas olan, cismin tabiî şeklini
kutu biçimindeymiş gibi resimlemektir. Bir
kutunun altı yüzeyi, bu yüzeylerin kesiştiği 1 2
kenarı vardır. Bu kenarları çizimde uzunluk, genişlik
ve yükseklik olmak üzere üç gruptur. Bir şeklin
perspektifi, tepesi bakan göz olan ve tabanı
çizime teğet olan koninin arada şeffaf bir yüzey
üzerindeki arakesitidir.
Perspektifte kullanılan terimler: Perspektif
çizimlerde dört düzlem kullanılır. Çizimle göz
arasında resmin arakesit olarak çizileceği düzleme
resim düzlemi; cismin ve çizen kişinin üzerinde
durduğu düzleme zemin düzlemi; resim düzlemiyle
zemin düzleminin kesiştiği hatta da zemin
hattı denir. Resim düzlemini dik kesen göz hizasındaki
düzleme ise yatay düzlem ismi verilir. Resim
düzlemiyle yatay düzlemin kesiştiği hat ufuk
hattı’dır. Merkez düzlem, diğer düzlemleri dik
olarak kesen ve gözden dik olarak geçen düzlemdir.
Yatay düzlemden gözün yüksekliği göz pozisyonu
olarak târif edilir ve gözün öne, sola, sağa
kayması ile resim düzlemi sınırlandırılır. Gözünmerkezi,
gözün bulunduğu mevkiye durma noktası,
gözle görüş merkezi arasındaki mesâfeye göz mesâfesi
denir. Perspektif çizgilerin ufuk hattında
birleştikleri yere kesişme noktası adı verilir. Resim
düzlemi üzerinde görüş merkezinin sağ ve
solunda ufuk hattı üzerindeki gözün mesâfelerine
ise mesâfe noktaları denir.
Bir boyut perspektifi: Bir nokta perspektifinde
bir kutu şekli çizmek için birbirine yaklaşıp
bir noktada birleşen iki doğru çizmek gerekir. Karayolu,
demiryolu perspektif görünümü buna misâldir.
Çizime âit kutu yüzey çizimleri, ufuk hattındaki
kesişme noktasına göre düzenlenir.
İki boyut perspektifi: Buna açısal perspektif
de denir. Kutu hafifçe çevrilirse kesişme noktası
ufuk hattı üzerinde dönen yönün aksi istikametinde
kayar. Tek nokta perspektifinde yatay boyutlar
(genişlikler) çizim kâğıdı kenarlarına paraleldir. İki
nokta perspektifinde iki kesişme noktası vardır
ve her iki kesişme noktasına göre çizilen resimde
derinlik çizgileri, çizim kâğıdı kenarına paralel
değildir. İki kesişme noktası arasındaki ölçü resmin
basit orantısıdır. İki nokta perspektif resim çizimini
kolay anlamak için, demiryolu üzerinde
duran ve elinde tuttuğu bir cam tabakayı sağa ve
sola hafifçe çeviren bir kişinin gördüğü manzarayı düşünmek yeterlidir. Cam tabaka biraz sola
çevrilirse tren raylarının ufuk hattında kesiştiği
nokta sanki sağa kaymış gibi görülür.
Üç boyut perspektifi: Çizim yatay doğrultuda
iki kesişme noktasına ilâve olarak dikey doğrultuda
da üçüncü bir kesişme noktası ihtivâ ediyorsa
buna üç boyut perspektifi denir. Kullanma
alanı çok sınırlı olup, tatbikatta bu tür çizimler
yerine modeller kullanılır.