PERSLER

PERSLER; Aim. Perser (pl.), Fr. Les Perses
(pl.), İng. Persians. İran’a hâkim olan eski bir kavim.
Arî ırkına mensup, Hind-Avrupa kavmidir.
M.Ö. 2000 yılında, kuzeyden gelip, Orta İran’a yerleştiler.
Eski Ortadoğu’ya hâkim Elamlılar ve Medlerin
hâkimiyetinde yaşadılar. M.Ö. 6 . yüzyıl ortalarında,
Pers Prensi Keyhüsrev, Medlerle mücâdele
etti. Keyhüsrev, M.Ö. 533’te Medlerin İran’daki
hâkimiyetine son vererek, Pers İmparatorluğunu
kurdu. Büyük Keyhüsrev denilen ilk Pers imparatoru,
İran ve Anadolu’ya hâkim olup, hudutlarını
Balkanlardan Orta Asya ve Hindistan’a, Kafkas –
lardan Hind Okyanusuna kadar genişletti.
Büyük Keyhüsrev’den sonra Birinci Dârâ
(M.Ö. 522-486), Pers hükümdarı oldu. Birinci Dârâ,
doğuda Pencab’a hâkim oldu. Batıda Yunan sitelerini
kontrol altına alıp, Boğazları geçerek,
Trakya’yı da hâkimiyeti altına aldı. Birinci Dârâ,
Yunanlıların Maraton’daki müdâfaasını kıramadı.
Birinci Dârâ’nın oğlu Birinci Kserkses (M.Ö. 486-
465)te Yunan müdâfaasını kıramayınca, Pers İmparatorluğu
duraklama devrine girdi. Mîlâttan önce
5 ve 4. yüzyılda da duraklama devam etti. Perslerin
Kiyaniyân şâhlarmın sonuncusu üçüncü Dârâ
(342-330), MakedonyalI İskender’e 331 yılında
Erdebil’de yenildi. Üçüncü Dârâ, savaştan kaçarken
öldü. Pers İmparatorluğu, MakedonyalIların
hâkimiyetine girdi. Persler’den sonra İran’da İşkaniyen
ve Sâsâniyen devletleri kuruldu.
Persler, hâkim oldukları sahalarda yaşayan halka
hoşgörü ile muamele ederlerdi. Mecûsiliğe inanırlardı.
Persler’e Mecûsîliği yâni ateşe tapma dînini
Hindistan’dan kovulan Zerdüşt öğretti. İyilik tanrısı
“İzed” veya “Ormürzd” ile kötülük ve karanlıktanrısı “Ehrimen” olmak üzere iki tanrıya inanırlardı.
Perslerin dînî inancı, bugünkü İran’da eski millî
âdetler diye Mecûsî âyinleri ve sayılı günler olarak
yaşatılmaktadır. Nevruz ve Mihrican günleri, İran’da
Perslerden beri merasimle icra edilmektedir.
Perslerin merkezlerinden Persepolis; askerî,
idârî ve sosyal mimârî eserlerle süslenmişti. MakedonyalI
İskender’in orduları tarafından yakılıp
yıkılan Persepolis, M.Ö. 4. yüzyıldan beri harâbe hâlindedir.