PEŞKİR

PEŞKİR; Aim. Serviette (f), Mundtuch (n),
Handtuch (n), Fr. Serviette (f), essuie-mairıs (m),
İng. Towel, (table) napkin. Yemek yerken dize
örtülen, genellikle keten veya pamuk ipliğinden dokunmuş
bez. Anadolu’nun çeşitli yörelerinde bu
maksatla kullanılan havlu türünden dokumalara
da peşkir denir. Farsça pişgirden bozmadır. Bunlar
ekseriya bir metre boyunda, kırk santim kadar
eninde dokuma tezgâhlarında dokunur, iki başı
işlemeli olurdu. İşlemelerin inceleri gergefte, kalınları
kasnakta işlenirdi. Genç kızların çeyizlerinde
peşkirlerin çok çeşitlerini görmek mümkündür.
Damat için işlenilen, ayrı bir emeğin, göz
nûrunun, zerafetin birleştiği örnek peşkirler olurdu.
Peşkirin havlu olarak kullanılanlarından başka,
şerbet peşkiri, peçete yerine kullanılan peşkir
ve sofra bezi olarak yere serilenleri de vardı. Eskiden
yemek, yer sofrasında bakır tepsilerde yendiğinden,
yere peşkir serilirdi. Sofra gelmeden
oturup sofrayı beklemek İslâm âdeti olduğundan
oturanların dizleri üzerini örtecek şekilde yukarıyukarıdan
peşkir bırakmaya “peşkir atmak” denilirdi.
Hizmetçilerin veya evdeki gençlerin bu şekilde
peşkir atmaları bir hüner sayılırdı.