PLÂN

PLÂN; Aim. Plan (m), Fr. Plan (m), İng. Plan,
scheme. Bir düşünceyi, bir işi ve tasarıyı sonuçlandırmak
için önceden belirtilen hususların çizgi,
resim veya yazı ile gösterilmesi. Plân çok çeşitli
anlamlarda kullanılan bir kelimedir. Plân genel
anlamda yapılacak bir işin tasarıları toplamıdır.
îşin cinsine göre plân değişik isimler alır. Şehircilikteki
ismi nâzım plânı; iktisatta kalkınma
plânı; gemi, uçak, binâ yapılmasında ölçü, yerleştirme,
malzeme özelliklerini gösteren plân.
Plân daha birçok sahada yapılmaktadır. Meselâ;
muhâsebe plânı, harekât plânı, atış plânı gibi
(Bkz. Plânlama). Şehircilikte kullanılan plân
şehir ve mahallelerin düzenlenmesi, yolların ayrılması,
okul, câmi, park vs. gibi yerlerin her türlü
incelikleri ve görünüşleri incelenip çizilmesi
şeklindedir. Bu çiziş, şehrin düzenlenmesini bütün
teferruatıyla değil de ana hatlarıyle gösterirse Nâzım
Plânı, bölge bölge, mahalle mahalle şehrin en
ince özelliklerini içine alan plânlara da Teferruat
Plânı denilmektedir.
Plân; askerlik alanında da çok geçerlidir. Askerlerin
eğitilmesi, vatan savunmasına hazırlanması,
atışların düzenlenmesi, bir askerî harekâtın nasıl
gerçekleştirileceği gibi hususların hepsi bir plân
ve program içinde yürütülür. Eğer hazırlanan plânlara
uyulmazsa istenilen sonuçlar alınamayabilir.Denizcilik sektöründe, gemilerin nasıl yükleneceği,
hangi limanlara uğrayacağı, uğradığı limanlarda
hangi malları bırakacağı, belli bir plân
içinde yürütülmektedir. Buna aynı zamanda İstif
Plânı ismi verilmektedir.
Bu plân ambarcılıkta ve buna benzer birçok
yerlerde de geçerlidir. (Arabaların vapura bindirilmesi
indirilmesi vs. gibi.)
Plân inşaat sektöründe kendini daha çok göstermektedir.
Binâlann yerlerinin belirlenmesi, yerleşime
uygun olması, kullanımı ve insan sağlığına
ve diğer hususlara rahatlıkla hizmet verebilir
olması hep plânlarla sağlanan hususlardır. Bunun
için inşaat plânlan ile sanâyi sektöründeki plânların
hepsinin mütehassıs kişiler tarafından yapılması ve
tâkip edilmesi istenen bir durumdur.
Plân, ekonomi ve iktisat alanında; belli sonuçlar
elde etmek için iktisâdî hayâtın hangi unsurlarına
ne ölçüde müdâhale etmek gerektiğini
gösteren bir vâsıtadır. Bir başka ifâdeyle plân, belirli
gâyeleri gerçekleştirmek için, bir iktisâdî karar
merkezinin aldığı tedbirlerin bütünüdür. Burada
varılması istenen gâyelerle bunları gerçekleştirecek
araçlar, plân tâbirinin iki ana unsuru olarak
kendisini göstermektir.
Modern iktisat ilminin kalkınma yolunda faydalandığı
bir teknik olan plân, günümüz dünyâsında
hemen her ülkede az veya çok kullanılmaktadır.
Ancak aynı ideolojiye sâhip olan ülkelere âit
plânlar bile tek tip değildir. Bir ülkeden diğerine
değişiklikler arz eder.
Plân çeşitleri iki ana grupta toplanabilir: 1)
Emredici plânlar, 2) Yol gösterici plânlar. Emredici
plânlara dağılmadan önceki Sovyet Rusya ve Kıta
Çininde rastlanır. Yol gösterici plânlara ise, batı
ekonomilerinde, özellikle demokratik rejimi benimsemiş
ülkelerde rastlanır.