PUT

PUT; Aim. Götzenbild, Idol (n), Abgott (m), Fr.
Idole (f), İng. Idol. Allahü teâlâdan başka tapınılan
her varlık. Kendisine ibâdet edilen, secde edilen
her şey; heykel, resim. Putlar; taş, kil, alçı, tunç
gibi maddelerden kalıba dökülerek, yoğrulup pişirilerek
ve yontularak insan, hayvan vs. şekillerde
yapılırdı.
Arkeologlar, Mezopotamya’daki kazılarda
M.Ö. 3000 senesinde yapılan putlar bulmuşlardır.
Bunlar pişmiş topraktan veya taştan yapılmış
küçük, kaba heykellerdir. Çoğunlukla kadın heykelcikleri
olan bu putların üzeri çeşitli şekillerde
süslüydü. Susa’da ve İndus Vâdisine kadar uzanan
bölgelerde pekçok put bulunmuştur.
Târih boyunca, insanlar kendi başlarına ve
önlerinde Allah’ın gönderdiği bir rehber olmadangittiklerinde, hep yanlış yollara saptıkları görülür.
İlk insan ve ilk peygamber hazret-i Âdem’den sonra,
hak olan dinler bozulunca, insan kendisini yaratan
büyük kudret sâhibini, aklı sâyesinde düşündü.
Fakat, O’na giden yolu bulamadı. Bunu
evvelâ etrâfmda aradı. Kendisine en büyük faydası
olan güneşi, yaratıcı sandı ve ona tapmaya başladı.
Sonra, büyük tabiat güçlerini, fırtınayı, ateşi,
kabaran denizi, yanar dağları ve benzerlerini gördükçe
bunları yaratıcının yardımcıları sandı. Her
biri için bir sûret, sembol yapmaya kalktı. Bundan
da putlar doğdu. Bunların azâbından korktu ve
onlara kurbanlar kesti. Hattâ, insanları bile bu
putlara kurban etti. Her yeni olayla, o olayı temsil
eden, sembolleştiren putların miktarı da arttı.
İslâmiyet başladığı zaman, Kâbe’de 360 put
vardı. Kısacası insan dünyâyı asıl yaratan tek ve
sonsuz Allah’a kendi başına bir türlü erişemedi.
Bugün bile güneşe ve ateşe tapanlar vardır. Bunlara
şaşmamalıdır. Çünkü, rehbersiz, karanlıkta
doğru yol bulunamaz. Kur’ân-ı kerîmde meâlen;
“Biz, Peygamber göndererek bildirmeden önce
azâb yapıcı değiliz.” (İsrâ sûresi: 15) buyrulmaktadır.
Peygamber İdrîs aleyhisselâm diri olarak
Cennete çıkarılınca, onu çok sevenler ayrılık
acısına dayanamadı. Resmini yapıp seyrettiler.
Daha sonra gelenler, bu resimleri tanrı sandı. Çeşitli heykeller de yapılıp tapıldı. Böylece putperestlik
meydana çıktı.
Peygamberimizden (sallallahü aleyhi ve sellem)
bin sene önce, Hicaz’daki Huzâ’a hükümetinin
reisi olan Amr bin Luhay, puta tapınma inancını
Şam’dan Mekke’ye getirdi. Hazret-i İbrâhim’in
bildirdiği hak din olan Hanif dînindeki Hicazlılar
arasında puta tapma yayıldı.
Putlara yapıldıkları madde ve şekillerine göre
şu isimler verilmiştir:
Sanem: Odundan, altın ve gümüşten yapılmış
insan heykeline denir.
Vesen: Taştan yapılan insan heykeline denir.
Timsah Yalnız canlı resimlerine denir.
Sûret, tasvir: Kumaşa, duvara ve başka yerlere
yapılan resimlere denir. Bunlara tapanlara
putperest veya müşrik denir (Bkz. Müşrik, Heykel
ve Heykelcilik).
Mekke, Müslümanlar tarafından fethedildiği
gün, Kâbe’de bulunan 360 kadar putun hepsi Peygamber
efendimizin emri üzerine kırıldı, imhâ
edildi.
İslâmiyet, güzel sanatlarla uğraşmayı ve onda
ilerlemeyi önlememiştir. Sâdece heykelciliği yasaklamıştır.
İslâm sanat târihini inceleyenler dünyâdaeşine rastlanmayacak sanat şaheserlerinin meydana
getirildiğini görmektedir. Selçuklularda ve bilhassa
OsmanlIlarda güzel sanatların her çeşidinde, meselâ
câmi, kervansaray, medrese, hamam, köprü mîmârîsi,
çini süsleme, taş üzerine oyma, yazı ve arabesk
motifler, hat (yazma) ve tezyinat (süsleme) gibi
kollarında hârika eserler yapmışlardır. Atalarımız,
bugünün insanlarının kâğıt üzerine çizmekten âciz
kaldıkları yazı ve motifleri taşlar üzerine dantel gibi
işlemişlerdir. Sanat ehli olanlar, bu eserleri günlerce
seyretmekten zevk almaktadır.
Put ve putperestlik hakkında çok âyet-i kerîme
ve hadîs-i şerif vardır. Bunlardan bâzılarının
meâlleri şunlardır:
Bu putlar, ne o tapmanlara, ne de kendi
nefislerine yardım etmeye güç yetiremezler.
(A’râf sûresi: 192)
Hayır, zannettikleri gibi değil. O putlar, yarın
onların ibâdetlerini inkâr edecekler ve aleyhlerine
düşman olacaklar. (Meryem sûresi: 82)
Putların onlara yardıma güçleri yetmez.
Onlar, putları muhâfaza için hazırlanmış askerlerdir.
(Yâsin sûresi: 75)
Ey Resûlüm (müşriklere, Allahü teâlâya ortak
koşanlara) de ki: Allah’tan başka ibâdet etmekte
olduğunuz putlarınız yeryüzünde neyi yaratmıştır?
Bana haber verin, gösterin bakalım.
Yoksa göklerin yaratılmasında Allahü teâlâ ile
ortaklıkları mı var? Yâhud onlara bir kitap
vermişiz de ondan (lehlerine) bir delil üzerinde
mi bulunuyorlar? O zâlimler birbirlerine, aldatmakdan
başka vaadde bulunmazlar. (Fâtır
sûresi: 40)
Peygamber efendimiz de bir hadîs-i şerifte
buyurdu ki:
Putları, tapılan heykelleri kırmak için ve
akrabâya iyilik etmek için gönderildim.