RADYATÖR

RADYATÖR; Aim. (auto-) Kühler (m); Heizkörper
(m), Fr. Radiateur (m), İng. Radiator. Sıcak
sulu ısıtma sistemlerinde, ısıtılacak mahallin
uygun bir yerine yerleştirilen ısıtıcı yüzeyi geniş
cihâz. Günümüzde çok yaygın olarak kullanılan kaloriferli,
sıcak sulu ısıtma sistemlerinde, kazan
dâiresinde ısınan sıcak su; daha çok pencere önlerindeki
radyatörlere üstten girerek alttan dönüşyapar ve dönüş kolon boruları ile tekrar kazan dâiresine
gelir. Dönen su sıcaklığı, giden sıcak suya
göre ortalama 20°C daha azdır. En düşük dış hava
sıcaklığına göre Max.90°C sıcaklıkta su radyatöre
girer ve 70°C’de radyatörden çıkar. Bu sebeple
radyatörlerin üst kısmı alttan daha fazla sıcaktır.
Çünkü, radyatöre üstten giren sıcak su, alta inene
kadar sıcaklığı azalmakta, ısısını odanın havasına
vermektedir. Isıtılan havayı bir akışkan olarak kabul
edersek, radyatör petekleri arasında alttan üste
doğru ısınan hava yükselmekte, konveksiyon ısı
transferi gerçekleşmektedir. Radyatörlerin verdiği
toplam ısının % 80’i konveksiyon, % 2 0 ‘si de
radyasyon yoluyla oda havasına intikâl eder.
Radyatör üzerinde meydana gelen hava akımı
neticesinde, mahallin bütün havası radyatör üzerinden
geçerek ısıtılmış olur. Ancak hava içindeki
görülmeyen toz zerrecikleri, radyatörün üzerindeki
tavan yüzeyinde yoğunlaşan neme yapışarak,
zamanla is lekesi yapmaktadır.
Radyatörler, demir dilimlerinin birbirine eklenmiş
şeklidir. Malzeme cinsine ve biçimlerine
göre bağlı olarak aşağıdaki şekilde sınıflandırılırlar.
1) Dökme demir radyatörler, 2) Çelik radyatörler,
3) Dilimli radyatörler, 4) Panolu radyatörler.
Kalorifer tesisâtı hesabında, ısıtılacak mahallin
konfor sıcaklığı ve ısı kaybına göre dilim sayısı
değişik olabilir. 30, 50, 100 cm boylarında çok
değişik tip radyatörler vardır. Radyatörlerin câzip
görünüşlü ve daha yüksek ısı verimli olabilmesi
için, alüminyum pres dökümlü kanatlı radyatörlerle,
panel tip çelik radyatörler îmâl edilmiştir.
Radyatörlerin giriş ve çıkışında mutlaka birer ventil
ve havasını almak için pürjör olmalıdır. Radyatör
grubu alttan iki adet konsol ve üstten bir
adet kelepçe ile duvara tespit edilmiştir.Radyatörlerin yerleştirilmesinde dikkat edilecek
önemli hususlar şunlardır:
1. Radyatörler pencere altındaki duvarlara
yerleştirilmelidir. İç duvarlara yerleştirilmeleri
mahzurludur.
2. Radyatörler yerleştirildikleri duvarda en az
5 cm ve tabandan ise 7 cm mesâfede olmalıdır. Bu
şekilde yapılmazsa, çevre havası radyatör yüzeylerini
iyi bir şekilde yalayamaz ve radyatörün verimi
düşer.
3. Radyatörlerin önleri, yanları ve üstleri süs,
dekarasyon gibi maksatlarla hiçbir şekilde kapatılmamalıdır.
Bu kapatmaların derecesine bağlı
olarak radyatörün ısıtma verimi % 10 ile % 40
arasında azalır. Böylece radyatörler konulduğu
mahalleri ısıtamaz hâle gelirler.
4. Radyatörlerin önleri tavandan aşağıya kadar
sarkan perdelerle kapanmamalıdır. Çünkü alttan girip
ısınan hava, perde ile önü kapalı olduğu için oda
içine geri dönemez, ısı camdan boşu boşuna gider.
5. Radyatörlerin arka kısmına isâbet eden dış
duvar 3 cm kalınlığında strafor veya cam yünüyle
kaplanmalıdır.
Isıtma gâyesiyle, elektrik enerjisiyle çalışan
tek radyatörler içinde ısıtıcı rezistans ve ısı transfer
yağı vardır. Bu tip radyatörler büro ve iş yerlerinde
kullanılmaktadır. Radyatörler çok uzun
ömürlü olmakla beraber, içindeki suyun donması
hâlinde çatlar ve tahrip olur. Onun için de kullanılmayan
ev veya odalardaki radyatörlerin kapalı
kalması doğru değildir. Giriş ventilinden kısık
vaziyette sıcak su radyatöre girerse, don tehlikesine
karşı tedbir alınmış olur.
Isı enerjisinden (yakıttan) tasarruf etmek ve
odalarda normal konfor sıcaklığını sağlamak gayesiyle,
dış hava sıcaklığındaki değişimlere göre,
radyatörlere, giren su sıcaklığını ayarlamak gerekir.
Bu ayarı otomatik olarak yapan otomatik kontrollü
cihazlar olduğu gibi; sistemde ısıtıcı eşanjör
üzerindeki termostatik vanadan da elle ayarlamak
mümkündür. Eşanjör olmayan sistemde, kalorifer
kazanı üzerindeki termostat âletini dış hava
sıcaklığına göre ayarlamalıdır.
Kışın en düşük sıcaklığı -20°C olan bir bölge
için, kazan çıkış suyu sıcaklığı tablosu.
Isıtılan mahalde normal konfor sıcaklığını
20,22°C sâbit tutmak ve enerjiden (yakıttan) tasarruf
edebilmek için dış hava sıcaklığına göre yapılacak
termostat ayarı ve radyatörlere gidecek
kazan çıkış suyu sıcaklığı çizelgede göBenzinli ve su soğutmalı otomobil motorlarında
bulunan radyatör, motoru soğutma gâyesiyle
kullanılır. Soğutma yüzeyi çok geniş olup, ince
küçük peteklerden müteşekkildir. Motor gövdesinde
ısınan su, devridaim pompası tarafından
radyatöre girer ve çıkar. Radyatör önündeki krank
miline bağlı pervâne, radyatörün petekleri arasından
hava geçmesini sağlar. Radyatöre üstten
giren sıcak su alta inene kadar bir miktar soğumuş
olur.
Anzalara sebebiyet vermemek için radyatöre,
kireçten arındırılmış sular koymak gerekir. Soğuk
havada motor çalıştıktan sonra su konulmalı,
motor sıcak iken radyatöre soğuk su konulmamalıdır.