LEASING

LEASING; Aim. Leasing, Leasinggenschaeft,
Fr. Credit-bail, İng. Leasing. Belli bir süre için bir
varlığa sâhib olmaksızın onun kullanım hakkını elde
etmek. Orta ve uzun süreli fon kaynağı olarak finans
yöneticilerinin giderek ilgisini çeken leasingin
mâzisi eski çağlara kadar uzanmaktadır. İkinci Dünyâ
Savaşı esnâsında Amerikalıların Ruslara savaş
malzemesi satışı yerine kiralama fikirleri savaş
sonrası için parlak ilhamlar vermiş; ekonomik canlanmanın
getirdiği dev yatırımlar, başdöndürücü
teknolojik gelişmelere karşılık yetersiz banka kredileri
“makinenin değeri ona sâhip olmak değil,
kullanmaktır” ilkesini benimseyen pekçok şirketin,
verginin de özendirici etkisiyle leasing geniş bir
uygulama alanı kazanmıştır.
Başlangıçta yalnızca emlâk için kullanılan bu
kelime günümüzde ulaşım araçlarından bilgisayarlara,
tıbbî gereçlerden mâdencilik ve sanâyide
kullanılan özel aygıtlara kadar yayılmıştır. Leasingin
en gelişmiş olduğu ABD’de akla gelebilen her
türlü varlık kirâlama söz konusu olabilmektedir.
Üç bin dolaylarında leasing şirketinin faâliyette
bulunduğu bu ülkede yılda 50 milyar dolan aşan bir
kirâlama hacmi mevcuttur. Baş döndürücü bir hızla
yeni teknoloji üreten Japonya’da da leasing vazgeçilmez
bir finansman metodudur. İlk petrol şoku
sonrası yıllık yüzde 20’lik artışlarla leasing pazarı
10 milyar dolarlık bir boyuta ulaşmıştır. Almanya’da
toplam yatırımların yüzde 30’u leasing yolu ilefinanse edilirken, İsviçre’de şirketlerin üçte ikisinin
bu imkândan faydalandıkları anlaşılmaktadır.
Bellibaşlı leasing türleri ve bunların temel nitelikleri
şöylece özetlenebilir:
1. Sat ve geri kirala (sale and leasebeck):
Nakit sıkışıklığının ön plânda olduğu devrelerde
başvurulan bir leasing metodudur. Buna göre
arâzi, binâ veyaıteçhizat sâhibi şirket, sâhib olduğu
varlığı bir finans kurumuna satıp aynı anda
belirli bir süre için kirâlamakta, böylece varlığın
kullanımını elde ederken nakte de kavuşmaktadır.
İşlem sonucundaki tek değişiklik şirketin bilançosundaki
varlık kompozisyonu olmakta, duran
varlıklardaki azalışa paralel olarak dönen varlıklarda
bir artış söz konusu olmaktadır.
2. Faaliyet kirâlaması (operating lease):
Kirâlanan varlığın bakım yükümlülüğünü kiralayana
bırakan leasing türüdür. Uygulamada bakım
masraflarının ya leasing ödemeleri içinde yer aldığı
veya ayrı bir sözleşme ile düzenlendiği gözlenmektedir.
Bu türün en yaygın örnekleri bilgisayar,
büro makinaları ve taşıt araçlarıdır. Faâliyet kiralaması
genelde kirâcıya sözleşmeyi iptal hakkı da tanımaktadır.
Bu da kirâcı için teknolojik bakımdan
modası geçmiş malları geri verme hakkı demektir.
3. Finansal kirâlama (financial lease):
Bu modelde kirâcı belirli malları seçip, fiyat
ve teslim şartlarını satıcı ile belirlemekte, daha
sonra bir leasing kurumu bulup bu malları satıcıdan
satın alarak kendisine kirâlamasını sağlamaktadır.
Finansal kirâlama sözleşmeleri genelde
net bazda olmakta, yâni bakım, sigorta ve diğer
masraflar kirâcı tarafından karşılanmaktadır. (Bkz.
Finansal Kirâlama)