LAWRENCE, Thomas Edward

LAWRENCE, Thomas Edward; ingilizlerin
Orta Doğu’daki meşhur câsus subaylarından.
İngilterenin Galler bölgesinde 1888 yılında doğdu.
Thomas Edward’in âile adı Chopman olmasına
rağmen, İskoçyalı bir râhibeyle evlenebilmek için
Lawrence (Lavrens) soyadını aldı. Hıristiyanlığın
koyu bir taassuba sâhip Cizvit Tarikatının okuluna
girdi. Burada iyi bir eğitim ve öğretim gösterilerek,
yetiştirildi.
İngilizlerin Orta Doğu’ya yayılma siyâseti istikametindeki
faaliyetlerine katılıp, 1910 yılında
Türkiye’ye geldi. Fırat Nehri kıyısında arkeolojik
araştırmalar adı altında, petrol etüdü, siyâsî ve etnolojik
bilgiler topladı. Mezopotamya, Suriye, Filistin
ve Mısır’ı gezip, Arapça ve İslâm âdetlerini
öğrendi. İngiltere’ye dönüp, 1911’de Oxford’da
doktorasını verdi. Tekrar Orta Doğu’ya dönüp,
Arap ülkelerinde çalışmaya başladı.Birinci Dünyâ Harbinde İngiliz ordusunda vazife
aldı. İslâm âleminin en büyük devleti ve hilâfet
makâmına sâhip Osmanlı Devleti de, İttihatçılar tarafından
savaşa sokulunca, câsusluk vazifesiyle
tekrar Orta Doğu’ya gönderildi.
Birinci Dünyâ Harbinde yüzbaşı rütbesiyle,
İngiliz İstihbârât Teşkilâtı olan intelligence Service’te
câsus olarak çalıştı. Vazifesi, İttifak Devletleri
safında harbe sokulan Osmanlı Devleti hâkimiyetindeki
Arap ülkelerinde isyan çıkartmaktı.
Yüzyıllardır Osmanlı hâkimiyetinde sulh, sükûn
ve huzur içinde yaşayan Araplara, kavmiyetçiliğin
dînî bağlardan daha önemli olduğu propagandasını
yaptı. Kendisini Arap Dâvâsına inanmış birisi
olarak tanıtıyordu. Arap liderleriyle görüşüp, OsmanlI
Devletinden kurtulma zamanının geldiği istikâmetinde
faaliyetlerde bulunuyordu. Vehhabî
Abdülaziz bin Sü’ûd ile münâsebet kurup, onun yakın
adamı oldu. Abdülaziz bin Sü’ûd’a, İngiltere’den
külliyetli miktarda para, silâh, cephâne,
teçhizât ve levâzım malzemesi sağladı. İttihatçı subayların
Arap ülkelerindeki zulüm ve ahlâksızlıklarını
kendine malzeme yapıp, bölgeyi Osmanlı
Devletine karşı isyân hâline getirmeyi başardı.
Âsi Arapları da Yemen, Filistin, Irak cephelerinde
İngilizlerin safında yer aldırttı.
Lawrens, gerilla harpleri yaptırarak Türk kuvvetlerine
çok zarar verdirdi. Türk kuvvetlerinin Hicaz’a
ulaşımını sağlayan Şam-Hicaz demiryolunu
kısmen tahrib ettirdi. Demiryolu istasyonlarına gece
baskını yaptırdı. Osmanlıya bağlı Hicaz ahâlisi dışında
Vehhabîleri ve âsileri Türk düşmanlığı ile körükleyip,
Mekke ve Medine’de de hiyânetlere sebeb oldu.Arap âlemini OsmanlIlardan ayırıp, İngiltere’nin
sömürgesi hâline soktu. Dünyâya Arap kahramanı
olarak tanıtılıp, İstiklâl dâvâsı adı altında Müslümanlara,
meşru devlete karşı isyân fikirleri ekti.
Kitap yazıp, konferanslar vererek kendini
şeyh, diye tanıttı. Kuvvetli hitâbeti, cin fikri ve İslâm
düşmanlarından aldığı bol yardımlarla pekçok
kimseyi etrâfında topladı. Müslümanların îmânını
bozucu fikirlerini yaydı. Çalde İsyan, Darphâne,
Hikmetin Yedi Direği adlı kitaplarını ve
mektuplarını yayınladı.
Lavrens, Birinci Dünyâ Harbinden sonra OsmanlI
Devleti yıkılınca, vazifesini tamamlamış
olarak İngiltere’ye döndü. Orta Doğu’ya empoze ettiği
fikirleri Arap milliyetçiliği ötesinde yayıldı.
Arap âleminde, aynı din, dil, ülke ve ırka mensûb
olmalarına rağmen birbirine düşman pekçok devlet
kuruldu. İsrâil Devletinin kurulmasına fırsat
verdirip, Arap âlemini birbirine düşman hâline
getirdi. Birkaç kere adını değiştirdi. John Hume
Ross adıyla İngiliz Hava Kuvvetlerine girdi. Câsus
olduğu anlaşılınca, uzaklaştırıldı. Thomas Edward
Shaw adıyla önce tank birliklerinde, sonra da
tekrar Hava Kuvvetlerinde vazife aldı. 1935’te İngiliz
ordusundan emekli oldu. Aynı sene Dorsetshire’de
motosiklet kazâsında öldü.