ALİ HAYDAR EFENDİ (Büyük Nasûhfzâde);

Osmanlı hukuk âlimi. Rumeli eşrafından seraskerlik dâiresi kâtiplerinden Pirlepeli Mehmed Nûman Efendinin oğludur. 1837 senesinde İstanbul’da doğdu. 1903’te İstanbul’da vefât etti. Mecelle şârihi Ali Haydar Efendiden ayırdedebil- mek için bu zâta “Büyük” lakabı verilmiştir. Küçük yaşta ilim tahsiline başlayan Ali Haydar Efendi, Fâtih Câmiinde Şeyh Mustafa Efendiden fıkıh ve tefsir okudu. Bir taraftan da Rüşdiye tahsîli gördü. Tikveşli Yûsuf Efendinin câmi derslerine devâm ederek icâzetnâme (diploma) aldı. Rüşdiye’den sonra, kâdı yetiştirilmek için kurulan Muallimhâne-i Nüvvâb’ı birincilikle bitirdi. Ayrıca Arab ve Fars edebiyâtı ile astronomi ve biyoloji okudu. Aynı mektepte fıkıh ve ferâiz müderrisliği yaptı. Sırasıyla, Bosna müfettişi hükkâmlığı, Bosna, Tuna. İzmir kâdılıkları, Tuna ve İzmir Dî- vân-ı Temyiz başkanlığı, Meclis-i tedkîkât-ı Şer’iy- ye ve Şûrây-ı Devlet Tanzîmât Dâire üyeliği vazifelerinde bulundu. 1884 senesinde Hukuk Mektebi Mecelle profesörlüğü yaptı. 1885’te kurulan Meclis-i Kebîr-i Maârif başkanlığına tâyin edildi. 1900’de Hukuk mektebindeki Mecelle dersini, Mecelle şârihi olan Ali Haydar Efendiye bırakarak, bu mektebin Usûl-i fıkıh muallimliği ve Şarkî Rumeli İslâm cemâati nâzırlığı yaptı. 28 Kasım 1903’te Koska’daki evinde vefât etti. Üsküdar’da büyük dedeleri Nasûhî Efendi Kabristanına defnedildi. Aldığı işi mükemmel yerine getiren, tevâzû ve nezâket sâhibi olan Ali Haydar Efendi, fesâhat ve belâgatta üstün idi. Türk, Arap, İran edebiyâtına vâkıf olup, gazelleri vardır. Eserleri: 1) Romanya, Bulgaristan, Sırbistan, Yunanistan ile Bösna-Hersek ve Karadağ’da bulunan Müslümanların mezheb durumlarına dâir meşîhat makâ- mının emri üzerine yazdığı Risâle; 2) Şarkî Rumeli ile Bulgaristan’da bulunan İslâm cemâatinin vakfiye işleriyle, müftileri ve cemâat meclisleri hakkında tâ- limnâme; 3) Mecelle-i Ahkâm-ı Adliyye şerhi, 4) Hukuk Mektebinde okuttuğu Usûl-i Fıkh.