MEHMED HAN-III

MEHMED HAN-III; Osmanlı sultanlarının on
üçüncüsü, İslâm halifelerinin yetmiş sekizincisi.
1566 târihinde Manisa’da doğdu. Babası Üçüncü
Murad Han, annesi Sâfiye Vâlide Sultandır. Şehzâdeliğinde;
yüksek din, fen, İdarî ve askerî ilimleri,
kıymetli âlimlerden öğrenerek yetiştirildi. İlk
hocası İbrahim Cafer Efendidir. Haydar Efendi, Pir
Mehmed Azmi Efendi, Sultan Selim Medresesi
Müderrisi Nasûh Nevâli Efendiden ders aldı. Târihe
geçen muhteşem bir merasimle sünnet edildi.
1583’te Manisa sancağı Vâliliğine tâyin edildi.
Kumandanlık ve devlet idâresi siyâsetini iyice öğrenmek
için Manisa’ya gönderildiğinde yanma
müderrisi Nasûh Nevâli Efendi, lalası Sipahi Bey
ile Defterdar Baş ruznâmecisi Haşan Beyzâde,
Nişancı Lala Mehmed Paşa, Reisülküttâb olarak da
Abdurrahman Çelebi ve diğer vazifeliler verildi.
1595’in Ocak ayma kadar Manisa’da vâlilik yaptı.
Babası Üçüncü Murâd Hanın vefatından on bir
gün sonra 17 Ocak 1595 târihinde Manisa’dan İstanbul’a gelip, sultan îlân edildi. İlk icrââtı, devlet
ve saltanatın emniyetini kuvvetlendirip, tâyinlerde
bulunmak oldu. Ulemâdan Sadeddin Efendiyi
hocalığına, Ferhad Paşayı Sadrazamlığa, Halil Paşayı
da Kaptan-ı deryalığa tâyin etti. 1593’ten beri
devam eden Avusturya harpleri esnasında, papa
Sekizinci Clement’in teşvik ve propagandalarıyla,
ahâlisi Hıristiyan olan Osmanlı Devletine tâbi Erdel,
Eflâk ve Boğdan Voyvodalıkları Türklere karşı
isyân ettiler. Sadrâzam Ferhâd Paşa, Eflak Seferi
için Serdâr-ı ekrem tâyin edildi. 14 Mayıs
1595’te Eflak ve Boğdan’ın imtiyazlı prenslik statüsü
kaldırılıp vilâyet hâline getirilerek, vâliler
tâyin edildi. Papa’nın çağrısıyla Almanya, Avusturya,
Belçika, Bohemya, İtalya, Macaristan’dan
toplanan elli bin piyâde ve yirmi bin süvâriden
meydana gelen Hıristiyan ordusu, AvusturyalI
Prens Mansfeld emrinde yardıma geldiğini haber
alan Eflak Voyvodası Mihail, binlerce Müslümanı
kılıçtan geçirip, her yeri harâb etti. Prens Mansfeld,
1 Temmuz 1595’te Osmanlı idâresindeki Macaristan’ın
Estergon Kalesini kuşattı. Serdâr-ı ekrem
Ferhâd Paşanın ve eski Vezir-i âzam Koca
Sinan Paşanın taraftarları seferde bozgunculuk
yaptılar. Ferhâd Paşa vazifesinden alınarak, Koca
Sinan Paşa tekrar Vezir-i âzam ve serdarlığa getirildi.
birbiri ardına gelen felaketler ve ölümler sebebiyle
düşman karşısında kesin zafere gidilemedi.
Sadrazamlardan Ferhâd Paşanın îdâmı, Lala
Mehmed ve Koca Sinan Paşaların vefatları ve 27
Ekim 1595 Köprü Faciasıyla Akıncı Ocağının çok
zarar görmesi neticesinde, Estergon, Vişegrad,
Tegovişte, Yergöğü düşman eline geçti. Hıristiyanlar
yerli ahaliye ve esir kumandanlara insanlık
dışı fiillerde bulundular. Önemli devlet adamları ile
3500 asker, Voyvoda Mihail tarafından kazığa vuruldu.Eflâk ve Macaristan cephelerinde, Osmanlı
şehirlerinin düşman ordularınca yıkılıp, yakılması,
ahâlinin kılıçtan geçirilmesine son vermek
için Üçüncü Mehmed Han, Vezir-i âzam
Dâmâd İbrahim Paşanın da tavsiyesiyle 20 Haziran
1596 târihinde Eğri Seferine çıktı. Üçüncü
Mehmed Hanın, ordusunun başında bizzât sefere
çıkması askerleri coşturdu. Müslümanları zulümden
kurtarmak için cihâd aşkı ve şevkiyle
Edirne, Filibe, Niş, Belgrad yolundan Sirem’e
gelindi. 26 Ağustos 1596 târihinde Sirem’deki Salankamen
Kalesindeki harp meclisinde, isyân
hâlindeki Erdel üzerine mi yoksa Avusturya işgalindeki
Macaristan topraklarına mı sefer edilmesi
müzakeresi yapıldı. Eğri’nin askerî strateji
bakımından daha fazla kıymet arz etmesinden,
Avusturya Cephesi hedef tâyin edildi. 21 Eylül
1596 târihinde Macaristan topraklarındaki
Eğri Ovasına gelen Sultan Mehmed Han, Otağı
Hümâyuna yerleşti. 24 Eylül 1596 târihinde
başlatılan Eğri Kalesi kuşatmasında, 4 Ekim’de
dış kalenin fethinden sonra iç kale de 12 Ekimde
vire ile teslim oldu. Eğri’deki Avusturya askeri
cezalandırıldı. Şehrin en büyük kilisesi câmiye
çevrilerek, 18 Ekim Cumâ günü Türk-İslâm an’anesince
Sultan Mehmed Han, Cumâ namazını
burada kıldı.
Eğri fâtihi Sultan Üçüncü Mehmed Han, 23
Ekim 1596 târihi Harp meclisi kararınca ileri harekâta
devam etti. 24 Ekim 1596 târihinde, Haçova’da
Alman, Avusturya, Çek, Fransız, İspanya,
İtalyan, Leh, Macar, Papalık askerlerinden meydana
gelen 300.000 mevcutlu Hıristiyan ordusuyla
karşılaşıldı. 100-110.000 mevcutlu Osmanlı ordusu,
25 Ekim günü başlayan Haçova Meydan
Muhârebesinde 26 Ekimde düşman ordusunu mağlub
etti (Bkz. Haçova Meydan Muhârebesi). Haçova’da
büyük bir zafer kazanılmasının ardından,
22 Aralık 1596 târihinde İstanbul’a dönüldü. İstanbul’da
Eğri ve Haçova zaferleri sevinciyle, üç
gün üç gece merâsim ve şenlikler yapıldı. ŞâirBâkî dâhil birçok divan şâirleri Sultan’a kasideler,
manzum târihler ve zafernâmeler sundular. Avusturya
cephesine Satırcı Mehmed Paşa Serdar-ı ekremliğe
tâyin edildi.
Osmanlı Devletinin Avrupa cephesinde harplerle
uğraşmasını fırsat bilen İran Safevî Devleti
Anadolu’da, önce propaganda faaliyetlerini başlatıp,
isyanlar çıkarttı (Bkz. Celâlîler). Celâlî isyanları
denilen bölücü ve yıkıcı faaliyetlerin ardından,
Safevîler, Osmanlı Devleti hududuna saldırdılar.
Avusturya ve İran cephelerini hail etmek
çârelerini araştıran Üçüncü Mehmed Han, 1603 yılında
21/22 Aralık gecesi vefât etti. Ayasofya Câmii
bahçesindeki türbesine defnedildi.
Sultan Üçüncü Mehmed Han çok nâzik, halîm
selîm, vakûr, kerîm bir şahsiyete sâhipti. Sancakbeyliğinden
saltanata gelen son Osmanlı pâdişâhıdır.
Bütün Osmanlı pâdişahları gibi iyi bir şâir
olup şiirlerinde Adlî mahlasını kullanırdı. Beş vakit
namazını dâimâ cemâatle kılardı. Devrin kaynakları
dindârlığım, hazret-i Muhammed (sallallahü
aleyhi ve sellem), Dört Halife, Eshâb-ı kirâm
ve âlimlere hürmetini yazar. Bunların adı bahsedildiği
an hürmeten ayağa kalkardı. İçkiyi sıkı yasak
edip, bütün meyhâneleri kapattı.